زیستگاه‌های لرستان مأمن حیات‌وحش/ رشد زادوولد کل و بز+فیلم - تسنیم
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش لرستان، از افزایش جمعیت کل و بز در مناطق حفاظت شده مانند سفیدکوه خرم آباد و اشترانکوه خبر داد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، لرستان با حدود 2/2 درصد از جمعیت و 7/1 درصد از مساحت کل کشور در غرب ایران واقع شده‌است و از لحاظ جغرافیایی، در میان رشته‌کوه‌های زاگرس قرار دارد.
این موقعیت جغرافیایی موجب شده‌است که لرستان از نظر زیست‌محیطی و اکولوژیکی به منطقه‌ای بسیار متنوع و ویژه در ایران تبدیل شود.
بارندگی‌های متناوب، همراه با توپوگرافی کوهستانی و آب‌وهوای متنوع، زمینه‌ساز شکل‌گیری یکی از غنی‌ترین و متنوع‌ترین اکوسیستم‌های گیاهی و جانوری در این استان شده‌است.
رشته‌کوه زاگرس که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رشته‌کوه‌های ایران شناخته می‌شود، از شمال‌غربی تا جنوب‌شرقی کشور کشیده شده‌است و به‌عنوان مرز طبیعی میان فلات ایران و سرزمین‌های پست‌تر عراق و خلیج فارس عمل می‌کند.
رشته‌کوه زاگرس در لرستان به‌طور خاص دارای مساحت وسیعی است و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین و گسترده‌ترین نواحی کوهستانی در کشور شناخته می‌شود.
این رشته‌کوه در حدود 250 کیلومتر از شمال تا جنوب لرستان امتداد دارد و در غرب این استان به مرزهای استان‌های ایلام و خوزستان می‌رسد.
مساحت دقیق ناحیه کوهستانی زاگرس در لرستان بستگی به تعریف دقیق‌تر نواحی کوهستانی و مرزهای آن دارد، اما به‌طور کلی می‌توان گفت که حدود 40 درصد از مساحت این استان در قالب رشته‌کوه‌های زاگرس قرار دارد.
این کوه‌ها با ارتفاعات مختلف خود از جمله قله‌های بلند و مرتفعی همچون اشترانکوه (با ارتفاع 4080 متر)، قالی‌کوه، سفیدکوه و سایر قله‌ها، ویژگی‌های خاص جغرافیایی و اکولوژیکی را برای لرستان فراهم می‌آورند.
رشته‌کوه‌های زاگرس در لرستان به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری به‌شمار می‌آید.
این کوه‌ها مأمن بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری اندمیک و نادر در ایران هستند.
در کنار این، وجود جنگل‌های بلوط و گونه‌های گیاهی متنوع، تنوع زیستی را در این مناطق افزایش داده‌است.
این مناطق کوهستانی به‌عنوان منبع مهمی برای حفظ اکوسیستم و جلوگیری از فرسایش خاک عمل می‌کنند.
از سوی دیگر 30 رودخانه دائمی به‌طول بیش از 2 هزار و 450 کیلومتر در لرستان وجود دارد که منابع آبی حیاتی برای حیات‌وحش و کشاورزی در این نواحی فراهم می‌آورد.
لرستان به‌دلیل داشتن 6 میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس، از جمله یک میلیون و 200 هزار هکتار از این جنگل‌ها که در لرستان واقع شده، یک مرکز مهم برای گیاهان و جانوران است.
پوشش گیاهی لرستان شامل انواع درختان و گیاهان مانند درختان بلوط، زالزالک، ارژن، خرزهره، گیاهان دارویی، و گونه‌های مختلف گیاهان خودرو است.
جانوران و حیات‌وحش
لرستان یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از نظر حیات‌وحش است.
در این استان 150 گونه جانوری شناسایی شده‌است که از این تعداد، پنج گونه جانوری به‌عنوان گونه‌های اندمیک (محصور به این منطقه) شناخته شده‌اند.
لرستان به‌واسطه ویژگی‌های زیست‌محیطی خود یکی از غنی‌ترین مناطق کشور از نظر تنوع زیستی است، و در این میان، گونه‌هایی مانند کل و بز به‌عنوان یکی از ارکان اکوسیستم‌های کوهستانی در این استان، اهمیت خاصی دارند.
گونه‌های کل و بز (نام علمی: Capra aegagrus و Capra hircus) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گونه‌های علف‌خوار در اکوسیستم‌های کوهستانی و مناطق مرتفع شناخته می‌شوند.
این گونه‌ها نقش حیاتی در حفظ تعادل اکولوژیکی دارند و به‌ویژه در لرستان، جزو گونه‌های شاخص در نظام‌های زیست‌محیطی و شکار و طعمه محسوب می‌شوند.
کل و بزها به‌طور کلی ویژگی‌های بدنی و فیزیولوژیکی خاصی دارند که آن‌ها را به گونه‌ای بسیار مقاوم برای زندگی در محیط‌های کوهستانی و مناطق صعب‌العبور تبدیل کرده‌است.
جثه کل و برها معمولاً میانگین قدی بین 70 تا 120 سانتی‌متر از سطح زمین دارد و وزن آن‌ها بین 30 تا 90 کیلوگرم متغیر است.
در نرها، شاخ‌ها به‌طور معمول بلندتر از ماده‌ها هستند و به‌شکل حلزونی یا قوسی رشد می‌کنند.
این شاخ‌ها به‌عنوان ابزاری برای مبارزه در هنگام رقابت‌های جنسی و دفاع از قلمرو به کار می‌روند.
رفتار اجتماعی و تولیدمثل
کل و بزها به‌طور اجتماعی زندگی می‌کنند و گروه‌های اجتماعی پیچیده‌ای را تشکیل می‌دهند.
در این گروه‌ها، به‌طور معمول یک نر بالغ به‌همراه چند ماده و بچه‌ها حضور دارند.
در برخی از زیستگاه‌ها، گروه‌های بزرگ‌تر نیز تشکیل می‌شوند که شامل چندین نر و ماده هستند.
این گونه‌ها به‌ویژه در فصل‌های سرد به‌دنبال مناطقی با منابع غذایی غنی و پناهگاه‌های طبیعی برای حفاظت از خطرات طبیعی می‌گردند.
رفتار مهاجرتی در کل و بزها دیده می‌شود، به‌طوری‌که در فصل تابستان به مناطق بالاتر و در فصل زمستان به مناطقی پایین‌تر از کوه‌ها منتقل می‌شوند تا از سرما و برف جلوگیری کنند و به منابع غذایی دسترسی بهتری داشته باشند.
کل و بزها در شرایط طبیعی معمولاً یک‌بار در سال زادآوری می‌کنند.
دوره بارداری این گونه‌ها حدود 150 روز طول می‌کشد و در نهایت یک یا دو بچه به دنیا می‌آید.
این بچه‌ها پس از تولد به‌سرعت قادر به ایستادن و حرکت هستند و در اولین روزهای زندگی از شیر مادر تغذیه می‌کنند.
میزان بقا در این گونه‌ها معمولاً بالا است و بچه‌ها در دوره‌های اولیه زندگی تحت‌مراقبت شدید مادران قرار می‌گیرند.
در لرستان، مناطق متعددی وجود دارند که به‌عنوان پناهگاه و مناطق حفاظت‌شده برای کل و بز شناخته می‌شوند.
از جمله این مناطق می‌توان به سفیدکوه خرم‌آباد، اشترانکوه، شاداب‌کوه و قالی‌کوه اشاره کرد.
این مناطق با پوشش گیاهی متنوع، منابع آبی و پناهگاه‌های طبیعی، شرایط مناسبی برای زندگی کل و بز فراهم کرده‌اند.
در این مناطق، دسترسی به منابع غذایی مانند انواع گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ها، به‌ویژه در فصول سرد، برای این گونه‌ها تأمین می‌شود.
کل و بز به‌عنوان گونه‌های علف‌خوار در حفظ تعادل اکولوژیکی نقش عمده‌ای دارند.
این گونه‌ها با مصرف پوشش گیاهی، به‌ویژه در مناطق مرتفع و کوهستانی، موجب کنترل رشد گیاهان و جلوگیری از انباشت بی‌رویه برخی گونه‌های گیاهی می‌شوند.
کل و بزها به‌عنوان طعمه برای شکارچیان طبیعی مانند پلنگ ایرانی، گربه‌سانان کوچک‌تر و دیگر شکارچیان در کوهستان‌ها عمل می‌کنند.
این موجودات نقش مهمی در تأمین غذای حیوانات شکارچی ایفا می‌کنند.
حضور کل و بز در این اکوسیستم‌ها به‌عنوان طعمه‌های طبیعی، به حفظ زنجیره غذایی و تعادل در جمعیت گونه‌های شکارچی کمک می‌کند.
از سوی دیگر، گربه‌سانان با شکار کل و بز، باعث کاهش فشار بر سایر گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شوند و از گسترش بیش‌ازحد برخی گونه‌ها جلوگیری می‌کنند.
افزایش کل و بز در لرستان
محسن امیری، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش لرستان، دربارۀ وضعیت کل و بز در این استان به خبرنگار تسنیم توضیح داد که این گونه‌ها به‌عنوان یکی از گونه‌های شاخص علف‌خوار نه‌تنها در لرستان، بلکه در سطح کشور نیز شناخته شده‌است.
او با اشاره به پراکندگی گسترده کل و برها، بیان کرد که در اکثر مناطق تحت‌مدیریت لرستان، به‌ویژه در مناطق حفاظت‌شده‌ای همچون سفیدکوه خرم‌آباد، اشترانکوه، شاداب‌کوه و قالی‌کوه، جمعیت قابل‌توجهی از کل و بز مشاهده می‌شود.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش لرستان اشاره کرد مناطق حفاظت‌شده به‌عنوان زیستگاه‌های اصلی کل و بز از ویژگی‌هایی چون دسترسی به منابع غذایی و پناهگاه‌های طبیعی برخوردار هستند.
امیری اضافه کرد که لرستان به‌طور خاص از نظر تنوع زیستی در سطح کشور دارای جایگاهی برجسته است و با داشتن بیش از 30 درصد از تنوع زیستی کل کشور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
او توضیح داد که در سرشماری‌های اخیر که در پایان فصل آذرماه در سطح لرستان انجام شد، افزایش قابل‌توجهی در جمعیت کل و بز مشاهده شده‌است.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش لرستان به میزان بالای زادوولد در جمعیت کل و بز اشاره کرد و گفت که افزایش زادآوری این گونه‌ها در سال‌های اخیر، به‌ویژه در مناطقی با برنامه‌های حفاظتی مستمر، نشان‌دهنده رشد جمعیت و سلامتی اکولوژیکی در این مناطق است.
او این موفقیت را نتیجه همکاری‌های مؤثر میان جوامع محلی و حفاظت از زیستگاه‌ها دانست و تأکید کرد که برنامه‌های حفاظت از کل و بز باید ادامه یابد تا جمعیت این گونه‌ها در آینده نیز پایدار بماند.
مأمن حیات‌وحش در تهدید
با وجود افزایش جمعیت کل و بز در برخی از مناطق حفاظت‌شده لرستان، وضعیت عمومی این گونه در بسیاری از مناطق غیرحفاظتی همچنان بحرانی است.
شکار غیرمجاز یکی از تهدیدات جدی و در عین حال آشکار برای جمعیت این گونه‌ها است.
شکارچیان غیرمجاز در مناطق دورافتاده و مرزی بدون ترس از پیگرد قانونی به شکار این گونه‌ها می‌پردازند، و به‌تبع آن جمعیت کل و بز در این مناطق کاهش می‌یابد.
همچنین، رقابت با دام‌های اهلی در مناطق کوهستانی لرستان، تهدید دیگری است که کمتر به آن پرداخته شده‌است.
دام‌های اهلی که در برخی از مناطق به‌صورت غیررسمی وارد شده‌اند، فشار زیادی بر منابع طبیعی وارد می‌آورند.
این دام‌ها نه‌تنها به‌دلیل چرای بی‌رویه، باعث تخریب پوشش گیاهی می‌شوند، بلکه در مصرف منابع آبی و غذایی با کل و بزها رقابت می‌کنند.
درحالی‌که این موضوع نیاز به مدیریت دقیق‌تری دارد، بسیاری از دامداران در مناطق مرزی و روستایی نظارت‌های لازم را رعایت نمی‌کنند و این به‌طور مستقیم به بقای کل و بزها آسیب می‌رساند.
از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی به‌عنوان تهدیدی جدی و فرامرزی برای این گونه‌ها در نظر گرفته نمی‌شود.
در سال‌های اخیر، الگوهای بارش در لرستان به‌طور محسوس تغییر کرده‌است.
این تغییرات آب‌وهوایی، به‌ویژه در فصل‌های خشک سال، منابع غذایی و آبی که کل و بز به آن‌ها وابسته هستند را به‌شدت محدود کرده‌است و وضعیت زیستگاه‌ها را با بحران روبه‌رو می‌کند.
.
انتهای پیام/ 644
