جمهوری اسلامی حکومت طبقه روحانی نیست

کد خبر: 693727 | ۱۴۰۳/۱۰/۱۸ ۱۲:۴۳:۳۴
احمد مازنی در یادداشتی با عنوان «جمهوری اسلامی حکومت طبقه روحانی نیست» در روزنامه اعتماد نوشت: اما در مورد حضور روحانیون در سایر مشاغل، این مشاغل یا انتخابی است که صنوف مختلف از جمله روحانیون واجد شرایط برای این مناصب داوطلب می‌شوند و با رای مردم در مناصب مذکور قرار می‌گیرند یا غیرانتخابی است که در مواردی هم مقامات نظام از بین گزینه‌های مختلف، روحانیون واجد شرایط را برای آن سمت منصوب می‌کنند.
نکته قابل ذکر اینکه همواره دچار نوعی افراط و تفریط در این زمینه بوده‌ایم، در سال‌های نخستین انقلاب به دلیل نقش محوری روحانیون در راهبری انقلاب و خوش‌بینی مردم نسبت به این صنف، اغلب منتخبین مردم روحانیون مبارز و برخی معممین بدون سابقه مبارزه بوده‌اند و در انتصاب‌ها نیز همین رویه حاکم بود.
اما به مرور این روند تغییر کرد و در مواردی هم رویکرد مردم عکس رویکرد صدر انقلاب شد.
و سوءتدبیرها و حتی سوءاستفاده‌های بخشی از روحانیون حاکم یا منتسبین آنها و شیطنت بدخواهان تا آنجا اثر گذاشت که توهین و تحقیر معممین فارغ از نسبت آنها با قدرت، بخشی از شعائر سیاسی تغییر طلبان و عدم حضور نامزد روحانی در فهرست انتخاباتی نشانه روشنفکری تلقی شده است!
نه آن افراط و نه این تفریط که هر دو نشانه جهل است.
به هر حال به‌رغم حضور موثر روحانیون در مناصب حکومتی از این حضور مفهوم حکومت طبقه روحانی استنباط نمی‌شود.
ضمن اینکه بنای بنیانگذار این بود که در صورت تحقق اهداف انقلاب توسط افراد دیگر، روحانیون نقش دیگری داشته باشند چنانکه در پاسخ خبرنگاران در پاریس درباره حکومت اسلامی و نقش روحانیون در حکومت، بارها اعلام کردند: «روحانیون در حکومت آینده، نقش ارشاد و هدایت دولت را دارا هستند.» (صحیفه نور، ج 4، ص 180) حدود یک‌سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در پاسخ به پرسش مشابه می‌فرماید: «اینکه شما سوال کردید آیا روحانی می‌خواهد به دولت منضم بشود یا چی؟
نه، نمی‌خواهد دولت باشد، اما خارج از دولت نیست.
نه دولت است، نه خارج از دولت.
دولت نیست؛ یعنی نمی‌خواهد برود در کاخ نخست وزیری بنشیند و کارهای نخست وزیری را بکند.
غیر دولت نیست، برای اینکه نخست وزیر اگر پایش را کنار بگذارد، این جلویش را می‌گیرد، می‌تواند بگیرد، بنابر این، نقش دارد و نقش ندارد.» (صحیفه نور، ج 11، ص 134)
اما تحولات بعدی، ضرورت حضور فعال‌تر روحانیون را در بخش‌های مختلف حکومت نشان داد.
امام در بیان علت حضور روحانیون در مناصب حکومتی فرمود: «ما تجربه کردیم و دیدیم اشخاصی که در راس واقع شدند و از روحانیون نبودند، در عین حالی که بعضی‌شان هم متدین بودند، از باب اینکه آن راهی که ما می‌خواهیم برویم...با سلیقه آنها موافق نبود...ما آن روز خیال می‌کردیم که در این قشرهای تحصیلکرده و متدین و صاحب افکار، افرادی هستند که بتوانند این مملکت را به آن جوری که خدا می‌خواهد، ببرند؛ آن‌طور اداره کنند.
وقتی دیدیم که نه، ما اشتباه کردیم.» (صحیفه نور، ج 16، ص 211)
به نظر می‌رسد حضور روحانیون در مسوولیت‌های حکومتی از دیدگاه امام بیشتر جنبه ارشادی و انجام وظیفه ترویج دین و جلوگیری از انحراف نظام داشته و با شناختی که از روحیه تحول‌خواهی امام وجود دارد، اگر این حضور موجب نقض غرض شود باید حکم دیگری بر اساس مبنای ایشان صادر شود.
(برداشت از بیان امام در صحیفه امام ، ج ۱۶)
از سوی دیگر امام‌ در تبیین جایگاه و خدمات روحانیت (منشور روحانیت) از همه روحانیان دفاع نمی‌کند، بلکه معتقد است روحانیان وابسته و تحجرگرا هم کم نیستند و در حوزه‌های علمیه هستند افرادی که با قیافه مقدس‌مآبی تیشه به ریشه دین و انقلاب می‌زنند.
ایشان با اشاره به خطر تحجرگرایان در حوزه‌های علمیه آنان را مروج اسلام امریکایی و دشمن رسول‌الله‌ (ص) معرفی کرده و به طلاب توصیه می‌کند که لحظه‌ای از فکر این مارهای خوش خط و خال کوتاهی نکنند.
ایشان تاکید می‌کند تهمت وابستگی و بی‌دینی را تنها بیگانگان به روحانیت نزده‌اند، بلکه ضربات روحانیتِ ناآگاه و آگاهِ وابسته، به ‌مراتب کاری‌تر از دیگران بوده است و با اشاره به خون دل‌هایی که خود از این دسته متحجر خورده و هرگز از فشارها و سختی‌های دیگران نخورده، یادآور شده است در آغاز مبارزات اسلامی عده‌ای مقدس‌نمای واپسگرا با این توجیه که محمدرضا پهلوی شیعه است، با مبارزه با رژیم پهلوی مخالف بودند و همه ‌چیز را حرام می‌دانستند و به عنوان نمونه یاد گرفتن زبان خارجی کفر و فلسفه و عرفان، گناه و شرک به ‌شمار می‌رفت و هیچ ‌کس قدرت این را نداشت که در برابر آنان بایستد و نتیجه می‌گیرد که بدون تردید اگر همین روند ادامه می‌یافت، وضع روحانیت و حوزه‌ها، وضع کلیساهای قرون وسطا می‌شد.