تحلیل نقش هند در روابط با ایران و کشورهای مخالف محور مقاومت
به گزارش مشرق، کانال تلگرامی ایران و اوراسیا نوشت:
هند، به‌عنوان یکی از قدرت‌های نوظهور جهانی، سیاست خارجی خود را بر اصول چندجانبه‌گرایی، استقلال در تصمیم‌گیری و بی‌طرفی استراتژیک بنا نهاده است.
این رویکرد به هند اجازه داده تا روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان یکی از اعضای کلیدی محور مقاومت، و هم‌زمان با کشورهای مخالف این محور، از جمله عربستان سعودی، اسرائیل و ایالات متحده، برقرار کند.
چنین سیاستی نه تنها به هند امکان حفظ منافع اقتصادی و امنیتی خود را می‌دهد، بلکه نقش این کشور را به‌عنوان یک بازیگر بی‌طرف و میانجی‌گر در مدیریت تنش‌های منطقه‌ای برجسته می‌سازد.
در این مقاله، نقش هند در این چارچوب از زوایای مختلف مورد تحلیل قرار گرفته و فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی این کشور بررسی خواهد شد.
سیاست بی‌طرفی هند: رویکردی برای مدیریت روابط متضاد
سیاست خارجی هند در دهه‌های اخیر، به‌ویژه در قبال خاورمیانه، مبتنی بر توازن روابط میان بازیگران متضاد بوده است.
این رویکرد، که از سیاست سنتی عدم تعهد هند نشأت گرفته، تلاش دارد تا از درگیری‌های مستقیم منطقه‌ای اجتناب کرده و منافع ملی هند را در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی تأمین کند (Mohan, ۲۰۲۰).
روابط با ایران
ایران برای هند به دلایل متعددی از اهمیت استراتژیک برخوردار است.
این اهمیت عمدتاً در سه حوزه اصلی قابل بررسی است:
انرژی: ایران یکی از تأمین‌کنندگان اصلی نفت خام هند بوده و نیازهای انرژی‌محور این کشور را تأمین می‌کند.
با وجود تحریم‌های ایالات متحده، هند تلاش کرده است تا راه‌حل‌هایی خلاقانه برای ادامه تعاملات انرژی با ایران بیابد، از جمله استفاده از مکانیسم‌های مبادله‌ای بر پایه روپیه (Pant & Singh, ۲۰۱۹).
زیرساخت‌ها و ترانزیت: پروژه‌هایی مانند توسعه بندر چابهار و کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) به هند امکان دسترسی به آسیای مرکزی و اروپا را می‌دهد و اهمیت استراتژیک ایران را برای هند افزایش می‌دهد (Kumar, ۲۰۲۱).
امنیت منطقه‌ای: ایران به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی در غرب آسیا و محور مقاومت، نقش مهمی در حفظ ثبات منطقه‌ای ایفا می‌کند.
روابط نزدیک با ایران، به هند امکان می‌دهد تا در تحولات منطقه‌ای نقش فعالی داشته باشد.
روابط با کشورهای مخالف محور مقاومت
هند هم‌زمان روابط قوی و رو به رشدی با کشورهای مخالف محور مقاومت، از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسرائیل برقرار کرده است.
این روابط عمدتاً در حوزه‌های اقتصادی، انرژی و امنیتی تعریف می‌شوند:
عربستان سعودی و امارات متحده عربی: این دو کشور از مهم‌ترین تأمین‌کنندگان انرژی هند و بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در زیرساخت‌های این کشور هستند.
هند همچنین روابط دیاسپوریک قوی‌ای با این کشورها دارد که بر اهمیت روابط دوجانبه می‌افزاید (Gupta, ۲۰۱۸).
اسرائیل: روابط هند و اسرائیل در حوزه‌های دفاعی، فناوری و کشاورزی بسیار عمیق شده است.
اسرائیل یکی از تأمین‌کنندگان اصلی فناوری‌های پیشرفته نظامی برای هند است و این کشور از تجربه اسرائیل در مدیریت منابع آبی و کشاورزی بهره‌برداری می‌کند (Miller, ۲۰۱۹).
چالش‌های هند در حفظ بی‌طرفی
سیاست بی‌طرفانه هند با وجود موفقیت‌های قابل‌توجه، با چالش‌های مهمی روبه‌رو است که در ادامه بررسی می‌شوند.
تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های هند در حفظ روابط با ایران، تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه این کشور است.
هند، به‌عنوان یکی از متحدان نزدیک ایالات متحده، همواره تحت فشار بوده است تا تعاملات خود با ایران را محدود کند.
این موضوع به‌ویژه در حوزه خرید نفت از ایران و سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی مانند بندر چابهار تأثیرگذار بوده است (Rahman, ۲۰۲۱).
رقابت ژئوپلیتیکی در غرب آسیا
تنش‌های منطقه‌ای میان ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، هند را در موقعیت دشواری قرار داده است.
افزایش تنش‌ها می‌تواند بر ثبات منطقه‌ای و مسیرهای ترانزیتی که هند به آن‌ها وابسته است، تأثیر منفی بگذارد (Singh, ۲۰۱۸).
نزدیکی هند به آمریکا و ائتلاف‌های منطقه‌ای
نزدیکی هند به آمریکا، به‌ویژه در قالب شراکت‌هایی مانند کواد (QUAD)، می‌تواند روابط این کشور با ایران را تضعیف کند.
از سوی دیگر، همکاری‌های دفاعی و استراتژیک هند با اسرائیل نیز ممکن است به‌عنوان تهدیدی برای ایران تلقی شود (Kumar, ۲۰۲۱).
نقش هند در میانجی‌گری و کاهش تنش‌ها
هند با توجه به روابط خوب خود با تمام طرف‌ها، توانایی بالقوه‌ای برای ایفای نقش میانجی در کاهش تنش‌های منطقه‌ای دارد.
این نقش در سه حوزه اصلی قابل تعریف است:
تسهیل گفت‌وگوهای بین‌المللی
هند می‌تواند به‌عنوان بستری برای گفت‌وگو میان ایران و کشورهای مخالف محور مقاومت عمل کند.
تجربه هند در مدیریت جوامع چندفرهنگی و چندمذهبی، این کشور را به بازیگری معتبر در عرصه میانجی‌گری تبدیل کرده است (Pant & Singh, ۲۰۱۹).
تقویت همکاری‌های اقتصادی مشترک
هند می‌تواند پروژه‌های مشترک اقتصادی، به‌ویژه در حوزه انرژی و زیرساخت‌ها، را میان ایران و سایر کشورهای منطقه ترویج دهد.
این پروژه‌ها می‌توانند زمینه‌ساز کاهش تنش‌ها و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای شوند.
مدیریت امنیت دریایی
هند، با توجه به توانایی‌های دریایی خود در اقیانوس هند، می‌تواند در تضمین امنیت کشتیرانی و کاهش تنش‌های دریایی در خلیج فارس و دریای عمان نقش ایفا کند.
این نقش نه تنها به ثبات منطقه کمک می‌کند، بلکه منافع اقتصادی هند را نیز تأمین می‌کند (Gupta, ۲۰۱۸).
فرصت‌های هند در سیاست بی‌طرفی استراتژیک
سیاست بی‌طرفی هند، علاوه بر چالش‌ها، فرصت‌های مهمی نیز برای این کشور فراهم کرده است:
دسترسی به منابع انرژی
حفظ روابط نزدیک با ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به هند امکان می‌دهد تا نیازهای انرژی خود را به‌طور متوازن تأمین کند.
این رویکرد به هند کمک می‌کند تا از وابستگی بیش از حد به یک منبع خاص اجتناب کند (Mohan, ۲۰۲۰).
تقویت نقش منطقه‌ای
هند، با ایفای نقش بی‌طرفانه و میانجی‌گرایانه، می‌تواند جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت معتبر منطقه‌ای و جهانی تقویت کند.
این نقش می‌تواند به تقویت روابط هند با تمام بازیگران کلیدی منطقه منجر شود.
تعمیق همکاری‌های اقتصادی و ترانزیتی
پروژه‌هایی مانند بندر چابهار و کریدور بین‌المللی شمال-جنوب به هند امکان می‌دهد تا به بازارهای جدید در آسیای مرکزی و اروپا دسترسی پیدا کند و نقش خود را در زنجیره تأمین جهانی تقویت کند (Kumar, ۲۰۲۱).
چشم‌انداز آینده
هند در آینده احتمالاً تلاش خواهد کرد تا نقش بی‌طرفانه خود را در منطقه غرب آسیا حفظ کرده و از ورود به درگیری‌های مستقیم اجتناب کند.
این راهبرد می‌تواند بر محورهای زیر متمرکز باشد:
تقویت همکاری‌های اقتصادی: هند احتمالاً روابط اقتصادی خود را با ایران و کشورهای عربی گسترش خواهد داد و بر پروژه‌های مشترک تمرکز خواهد کرد.
کاهش تنش‌های منطقه‌ای: هند می‌تواند با تسهیل گفت‌وگوهای بین‌المللی و میانجی‌گری در منازعات، به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کند.
حفظ استقلال استراتژیک: هند تلاش خواهد کرد تا روابط خود را با تمام بازیگران کلیدی منطقه بدون وابستگی به یک جناح خاص مدیریت کند.
نتیجه‌گیری
هند به‌عنوان یک بازیگر بی‌طرف در روابط با ایران و کشورهای مخالف محور مقاومت، توانسته است توازنی حساس میان منافع متضاد خود ایجاد کند.
این رویکرد نه تنها به حفظ منافع اقتصادی و امنیتی هند کمک کرده، بلکه این کشور را به‌عنوان یک میانجی معتبر و قدرت منطقه‌ای مطرح ساخته است.
در آینده، هند با بهره‌گیری از سیاست بی‌طرفانه خود می‌تواند نقش مؤثرتری در مدیریت تنش‌های منطقه‌ای و تقویت همکاری‌های بین‌المللی ایفا کند.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.