اهمیت استراتژیک کریدور ارس برای ایران/ یکصد کیلومتر راهبردی

به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، پروژه 107 کیلومتری کریدور ترانزیتی ارس (آق‌بند ـ کلاله ـ جلفا) که مسیر ترانزیت کالا و صادرات از اروپا به جمهوری آذربایجان و بالعکس را تسریع می‌کند، از سال 1402 در امتداد رود مرزی ارس آغاز شده و با بیش از 15 درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست.
کریدور ترانزیتی ارس با اعتبار 5 هزار میلیارد تومان توسط قرارگاه خاتم‌الانبیا اجرا می‌شود و از جلفا تا کلاله در شهرستان خداآفرین را از طریق پل آق‌بند به جمهوری آذربایجان متصل می‌کند.
کریدور ارس، جاده‌ای است که در دو دهه اخیر، از سوی جمهوری اسلامی ایران خدماتی به جمهوری آذربایجان ارائه می‌کرد و پس از جنگ 2020 قره‌باغ که آذربایجان خاک اشغال‌شده خود را از ارمنستان پس گرفته است، این مسیر کوتاه‌تر شده و با توجه به وضعیت جدید، ایران اقدام به به‌سازی، نوسازی و تعریض جاده قبلی کرده و کارفرمای این پروژه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور است.
با بهسازی، نوسازی و تعریض کریدور ارس، علاوه‌بر آذربایجان، کشورهای دیگر نیز می‌توانند از این مسیر استفاده کنند و کریدور ارس بخشی از گذرگاه عظیم شرق به غرب یا همان کریدور میانی باشد که از روسیه و چین آغاز شده و با عبور از کشورهای آسیای میانه، قفقاز، ایران و ترکیه به اروپای شرقی و تا انگلیس امتداد داشته باشد.
جاده سابق موسوم به کریدور ارس کنونی، در ابتدای انقلاب اسلامی ایران توسط جهاد سازندگی ساخته شده که به دنبال ایجاد راه‌های ارتباطی بین شهرستان‌ها و روستاهای منطقه بود و با استانداردهای امروزی، استفاده از این جاده برای کامیون‌های ترانزیتی با چالش‌های بسیاری همراه است.
کریدور ارس، بیشتر مسیر کامیون‌های ترانزیتی بین‌المللی خواهد بود که در طول این مسیر حدود 50 روستا با دو شهرستان جلفا و هادیشهر وجود دارد که ساکنان بومی این منطقه نیز از مزایای راه‌اندازی این کریدور بهره‌مند می‌شوند.
البته؛ کریدور ارس مختص ترانزیت کالا و مسافر بین جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران نیست بلکه این کریدور، مسیر تکمیلی کریدورهای شرق - غرب و شمال - جنوب کشور بوده و کریدور اوراسیا را نیز تکمیل خواهد کرد.
سیاست اتخاذی مدیران اجرایی و توجه قوه مقننه در عصر رقابت کریدورها، باید معطوف به تکمیل پازل کریدوری ایران در کریدور ارس باشد.
چنانچه گفته شد، نقش مهم کریدور ارس در به سرانجام‌ رساندن کریدور میانی که یکی از مسیرهای انتقال کالا از چین به اروپاست حایز اهمیت است و با تحقق این مهم، افق پیش روی اقتصاد و صادرات، متجلی خواهد شد.
آذربایجان‌شرقی همواره نقش محوری در مبادلات تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و اروپا ایفا کرده و در زمان کنونی نیز این استان با برخورداری از دو پایانه مرزی نوردوز و جلفا همچنان در این زمینه ایفای نقش می‌کند که اجرای کریدور ترانزیتی ارس و پایانه مرزی کلاله، سهم صادراتی این منطقه افزایش خواهد داد.
میزان صادرات و واردات و محموله‌های ترانزیت ورودی و خروجی از پایانه مرزی نوردوز در 9 ماهه نخست سال جاری، بیش از یک میلیون تن ثبت شده است و در مجموع حدود 201 هزار و 900 دستگاه وسیله نقلیه سنگین باری از پایانه‌های مرزی جلفا و نوردوز تردد کرده‌اند.
میزان صادرات از مرز جلفا نیز در 9 ماهه نخست امسال، 317 هزار و 666 تن به ارزش بیش از 200 میلیون دلار بوده است.
پایانه مرزی کلاله نیز در محدوده شهرستان خداآفرین واقع شده است و در فاصله 247 کیلومتری با تبریز، فاصله 50 کیلومتری با مرز همجوار نوردوز و فاصله 110 کیلومتری با مرز جلفا در جوار جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد که اجرای این پایانه مضاف‌بر رونق اقتصادی کشور، موجب اشتغالزایی و رونق ترانزیت کالا خواهد شد.
عملیات اجرایی این پایانه مرزی با توافقات مرزی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با احداث پل مرزی اتومبیل‌رو بر رودخانه ارس در نقطه مشترک کلاله - آق‌بند در سال جاری آغاز شده است.
هیچ دستگاهی حق ندارد در روند اجرای کریدور ارس مشکل ایجاد کند
علی‌اکبر پورجمشیدیان، معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در تبریز، خاطرنشان کرد: مسائلی که در اجرای کریدور کلاله - جلفا (ارس) مطرح بود، طی جلسه چندساعته حول مسائل مرزی با استاندار آذربایجان‌شرقی و اعضای کارویژه ملی و استانی و منطقه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است.
وی، با تأکید بر اینکه هیچ دستگاهی حق ندارد در روند اجرای کریدور ارس مشکل ایجاد کند، گفت: اگر ذره‌ای در این مسئلهٔ مهم، کوتاهی شود صدمات جبران‌ناپذیری به ما وارد خواهد شد.
معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور تأکید کرد: باید تلاش شود تا این پروژه بدون وقفه پیش رود.
شخصا پیگیر اجرای کریدور کلاله ـ جلفا هستم و همه باید پای کار باشند.
وی با اشاره به این‌که اعتبارات لازم برای اجرایی شدن کریدور کلاله-جلفا، پیگیری می‌شود، ادامه داد: خط ریلی آق‌بند به کلاله نیز باید پیگیری شود تا در این خصوص نیز برای اجرای آن طرح‌ریزی صورت گیرد.
معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور همچنین، تسریع در روند احداث پل آق‌بند به کلاله، تسریع در روند احداث پایانه مرزی کلاله و تسریع در روند اجرایی کریدور ارس کلاله ـ جلفا را به عنوان کارویژه امنیت مرز کشور با حضور اعضای کارویژه مرز آذربایجان‌شرقی تعریف کرد‌.
غفلت مسئولان از اجرای کریدور ارس
علیرضا نوین، رئیس مجمع نمایندگان استان آذربایجان‌شرقی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در تبریز با اشاره به اهمیت تکمیل کریدور ارس، گفت: متأسفانه مسئولان طی سال‌های گذشته در خصوص جاده ترانزیتی کلاله ـ جلفا غفلت کرده‌اند و تفکر غلط در این خصوص، مورد گلایه‌مندی است؛ چراکه کم‌توجهی به این مرز، با توجه به همسایگی و مشترکاتی که با جمهوری آذربایجان، ترکیه و ارمنستان داریم موجب انزوای جمهوری اسلامی ایران در آینده نه چندان دور خواهد شد.
وی اظهار کرد: تعلل در تکمیل کریدور کلاله ـ جلفا و تخصیص اعتبار اندک به این مسئله موجب شد که امروز شاهد فراهم شدن زیرساخت‌هایی اعم از تکمیل مرز ریلی، جاده‌ای و دیگر امکانات در طرف مقابل رود ارس در قالب کریدوری موسوم به زنگه‌زور باشیم.
رئیس مجمع نمایندگان استان آذربایجان‌شرقی خاطرنشان کرد: با بی‌توجهی به کریدور کلاله ـ جلفا ما جایگاهی در منطقه نخواهیم داشت.
در صورت استمرار وضعیت فعلی، باتوجه به اینکه کشورهای همسایه و دیگر کشورها خواهند توانست عبور و مرور خود را از کریدور زنگه‌زور (خاک ارمنستان) انجام دهند، نیازی به ورود به خاک ایران نخواهد بود.
در تکمیل کریدور کلاله جلفا تعلل کرده‌ایم
نوین ادامه داد: با عدم تکمیل کریدور کلاله - جلفا انتظاری که از منطقه آزاد ارس به عنوان بازیگر نقش دبی مطرح می‌شود، محقق نخواهد شد.
در تکمیل کریدور کلاله جلفا تعلل کرده‌ایم و از سوی دیگر روابط دیپلماتیک خود را به سختی تعریف کرده‌ایم و بیشتر نگاه امنیتی در این منطقه حاکم بوده است.
نوین گفت: به جای استفاده از فرصت و موقعیتی که از نظر تجاری فراهم بود، تعلل کردیم و جمهوری آذربایجان با مشارکت ترکیه، دست به اقداماتی زده که در آینده امکان به وجود آمدن چالش برای ما متصور است.
رئیس مجمع نمایندگان آذربایجان‌شرقی گفت: امیدواریم با جلساتی که رؤسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با یکدیگر دارند، باتوجه به اعتماد متقابل، در آینده نزدیک موقعیت خود را در منطقه ارتقا دهیم.
کریدور ارس تا 24 ماه به بهره‌برداری می‌رسد
اروج‌علی علی‌زاده، مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای آذربایجان‌شرقی با اشاره به اهمیت ترانزیتی کریدور ارس و پایانه مرزی کلاله، اظهار کرد: این پروژه به‌صورت جدی فعال بوده و بر اساس برنامه زمانبندی 24 ماهه تکمیل و بهره‌برداری می‌شود.
وی، با بیان اینکه در سمت جمهوری آذربایجان نیز کریدور ترانزیتی در دست اجراست، اظهار کرد: عملیات اجرای پل بر روی رودخانه ارس با همکاری طرف آذربایجانی شروع و پایه‌های آن بتن‌ریزی شده است.
مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای آذربایجان‌شرقی خاطرنشان کرد: سالانه بیش از 3.5 میلیون تن کالای صادراتی، وارداتی و ترانزیت با بیش از 250 هزار گذر از پایانه‌های مرزی نوردوز و جلفا انجام می‌شود که با اجرای این کریدور، ترانزیت بین آق‌بند - کلاله و جلفا - نخجوان از این مسیر انجام خواهد شد.
آغاز عملیات ساخت پایانه مرزی کلاله - آق‌بند در محوطه هشت هکتار
وی یادآور شد: همزمان با شروع عملیات اجرایی کریدور ارس، عملیات احداث پایانه مرزی کلاله - آق‌بند در زمینی به وسعت هشت هکتار از مساحت 19 هکتاری طرح جامع پایانه مرزی کلاله (ارس) شروع و اراضی محدوده تملک شده است.
مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای آذربایجان‌شرقی، با بیان اینکه تاکنون 75 درصد از اراضی این محدوده تملک شده است، گفت: برای تملک این اراضی 400 میلیارد ریال هزینه شده است.
کریدور ترانزیتی ارس با بیش از 15 درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست
مصطفی آدی‌بک، مدیر طرح‌های ساخت و توسعهٔ زیربناهای حمل‌ونقل آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه با بهره‌برداری از کریدور ترانزیتی ارس حجم مبادلات کالا و مسافر در این مسیر افزایش قابل توجهی خواهد داشت، گفت: عملیات اجرایی این کریدور ترانزیتی بر اساس توافقنامه منعقد شده بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان از سال 1402 به طول 107 کیلومتر آغاز شده است.
وی با بیان اینکه این کریدور ترانزیتی توسط قرارگاه خاتم‌الانبیا با اعتبار 50 هزار میلیارد ریال اجرا می‌شود، گفت: عملیات اجرایی این کریدور هم اکنون دارای بیش از 15 درصد پیشرفت فیزیکی بوده و در 40 کیلومتر از مسیر این کریدور اقدامات مربوط به تملک، تسطیح اراضی و راهسازی در حال انجام است.
مدیر طرح‌های ساخت و توسعهٔ زیربناهای حمل‌ونقل آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه در اجرای این پروژه یک پل به طول 374 متر و عرض 27 متر بر روی رودخانه ارس توسط جمهوری آذربایجان اجرا می شود، اظهار کرد: نیمی از این پل توسط پیمانکار آذربایجانی و نیم دیگر توسط پیمانکار ایرانی زیر نظر جمهوری آذربایجان در حال اجراست.
کریدور ارس مشکل تامین اعتبار ندارد
آدی‌بک، با تاکید بر اینکه پروژه مشکل اعتباری ندارد، ادامه داد: این کریدور در سمت جمهوری آذربایجان در زمینی صاف و هموار اجرا شده و در طرف جمهوری اسلامی به‌علت وجود تأسیسات زیربنایی، املاک و اراضی اشخاص و دشواری مسیر به‌علت وجود رودخانه و صخره در محدوده طرح، به کندی و با رعایت همه جوانب ایمنی و امنیتی اجرا می‌شود.
فرصت منحصر به فرد ایران در جاده ریلی کریدور ارس
مسیر نخجوان به سرزمین اصلی آذربایجان در هر دو طرف تا مرز ارمنستان دارای خط آهن بوده و تنها حلقه گمشده، همین بخش در امتداد مرز ایران و ارمنستان است که نیاز به راه آهنی به طول حدود 60 کیلومتر دارد.
ایران می‌تواند این مسیر ریلی را در کنار مسیر جاده‌ای -که اکنون در دست احداث است در خاک خود بنا کرده، نیاز واقعی آذربایجان را برطرف ‌سازد و در عین‌ حال نگرانی امنیتی خود مبنی بر استقرار ناتو در منطقه را نیز رفع کند.
تحرکات نظامی غیرقابل‌قبول از سوی آذربایجان یا ترکیه در این منطقه تحت نظارت ایران، ممکن نخواهد بود و با چنین اقدامی، ایران به‌طور مثبت و ایجابی وارد معادله شده و طرحی را پیش می‌نهد که منافع همه طرف‌های مسئله را تأمین می‌کند.
البته با اجرای این طرح هم مسیر کریدور میانی تکمیل می‌شود اما در پاسخ به نگرانی درباره این کریدور باید گفت که تجارت در جهان محدود نیست و کشورها نیز همواره به تنوع بخشی به مسیرهای تجاری خود متمایل ‌هستند.
کشش کریدور میانی هم با توجه به وجود دریای مازندران در میانه این مسیر، به حدی نیست که تمام نیاز ترانزیت ریلی چین و اروپا را برطرف سازد؛ در نتیجه مسیر شرق به غرب ایران با وجود این کریدور نیز جایگاه خود را خواهد یافت.
همچنین با احداث مسیر ریلی ارس، ایران خود بخشی از کریدور میانی خواهد بود و در نتیجه از این مسیر سهمی اقتصادی و راهبردی کسب خواهد کرد.
با اجرای این طرح و اتصال راه‌آهن آذربایجان به نخجوان، راه‌آهن ایران که از مسیر تبریز - جلفا به این راه‌آهن اتصال دارد، به شبکه ریلی شوروی سابق متصل و در عمل کریدور شمال ـ جنوب بدون اجرای پروژه راه‌آهن رشت ـ آستارا تکمیل شده و ایران را از مزایای آن بهره‌مند خواهد کرد.
در نتیجه باید گفت که اتخاذ این طرح به‌عنوان سیاست ایجابی ایران در پرونده کریدور زنگه زور، نه‌ تنها آسیبی به منافع ایران نخواهد زد بلکه می‌تواند در کنار رفع نگرانی‌ها و چالش‌های بزرگ امنیتی و سیاسی، منافع اقتصادی و ژئوپولیتیکی بسیاری را با خود به همراه بیاورد.
هر دو محور جاده‌ای و ریلی کریدور ارس تکمیل شود
رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس با تاکید بر اینکه اجرای کریدور ارس در دو محور ریلی و جاده‌ای و راه‌اندازی پایانه مرزی کلاله ـ آغبند یک راهبرد اقتصادی بین‌المللی است، افزود: تکمیل زیرساخت‌های مرزی خصوصاً کریدورهای بین‌المللی را یک اصل می‌دانیم و تلاش داریم راهبردهای نظام جمهوری اسلامی ایران را در این منطقه پیگیری کنیم.
وی با بیان اینکه زیرساخت‌های حمل‌ونقل هر منطقه نقش تعیین‌کننده‌ای در رونق اقتصادی و مراودات تجاری با کشورهای خارجی دارد، گفت: کریدور ارس با قرارگرفتن در مسیر کریدور شرق به غرب پل ارتباطی شرق آسیا با کشورهای اروپایی است که باید در هر دو محور جاده‌ای و ریلی، تکمیل شود.
رئیس هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد ارس با بیان اینکه تکمیل زیرساخت‌های مرزی مبنای توسعه اقتصادی است، ادامه داد: از منظر مدیران این منطقه اقدام اثرگذار در جهت افزایش چشمگیر حجم صادرات و واردات و ترانزیت کالا و جابه‌جایی مسافران ایرانی و خارجی یک ضرورت و یک اولویت ملی است و باید احداث و تکمیل زیرساخت‌های مرزی را موردتوجه جدی قرار دهیم.
مقدم‌زاده، با تأکید بر عضویت سازمان منطقه آزاد ارس در کمیته هماهنگی رودخانه‌های مرزی استان آذربایجان‌شرقی، گفت: باتوجه‌به نقش حاکمیتی منطقه آزاد ارس در اجرا و مدیریت پروژه‌های مرزی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه همه‌جانبه منطقه ضرورت دارد این سازمان نیز در کمیته هماهنگی رودخانه‌های مرزی عضویت داشته باشد.
وی، خاطرنشان کرد: ارس دروازه ورود کالا و خدمات ایرانی به کشورهای اوراسیاست که با تکمیل زیرساخت‌ها مرزی توسعه مناسبات اقتصادی بین‌المللی را شاهد خواهیم بود.
به‌گزارش تسنیم، با پیشبرد اهداف اقتصادی و سیاسی ایران، با تحقق رویای کریدوری و ایفای نقش پیشین تبریز و منطقه آذربایجان به عنوان بخشی مهم از جاده ابریشم که با بهره‌برداری از کریدور ارس به ثمر می‌نشیند، می‌توان باز هم شاهد شکوفایی اقتصادی و نقش تعیین‌کننده ایران در اقتصاد بین‌الملل بود.
انتهای پیام/