بلندمرتبه‌سازی در ایران؛ چه ضوابط، چالش‌ها و چشم‌اندازها به همراه دارد؟
بلندمرتبه‌سازی به‌عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه شهری، در دهه‌های اخیر به‌طور جدی در برنامه‌ریزی شهری ایران مطرح شده است.
به گزارش خبرگزاری مهر غلامرضا کاظمیان، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی، این موضوع از زوایای مختلف بررسی شد.
طبق توضیحات ارائه‌شده، تعریف ساختمان‌های بلندمرتبه در ایران بسته به جمعیت و ویژگی‌های شهر متفاوت است.
در کلان‌شهرها و شهرهایی با جمعیت بالای ۲۰۰ هزار نفر، ساختمان‌هایی با ارتفاع بیش از هشت طبقه در دسته ساختمان‌های بلندمرتبه قرار می‌گیرند.
اما در تهران، این تعریف تغییر کرده و ساختمان‌هایی که ارتفاعی بیش از ۱۲ طبقه (با احتساب پیلوت) داشته باشند، بلندمرتبه محسوب می‌شوند.
این تفاوت به شرایط خاص تهران، از جمله تراکم جمعیت، پیچیدگی زیرساخت‌ها و بافت شهری، برمی‌گردد.
سابقه بلندمرتبه‌سازی در ایران
بلندمرتبه‌سازی در ایران قدمتی نزدیک به شش دهه دارد.
نخستین ساختمان‌های بلند در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی ساخته شدند و اغلب به‌عنوان نمادهای پیشرفت و مدرنیته شناخته می‌شدند.
اما با وقوع انقلاب اسلامی و تغییر سیاست‌های کلان کشور، نیاز به چارچوب‌مند کردن این روند به‌طور جدی احساس شد.
نخستین تلاش‌ها برای تدوین ضوابط رسمی بلندمرتبه‌سازی در سال ۱۳۶۹ آغاز شد و در دهه‌های بعد با جدیت بیشتری ادامه یافت.
نقطه عطف این مسیر، تصویب «ضوابط عام بلندمرتبه‌سازی» توسط شورای عالی شهرسازی و معماری در سال ۱۳۹۷ بود.
این مصوبه، چارچوب جامعی برای تعریف و مکان‌یابی ساختمان‌های بلندمرتبه و همچنین نحوه نظارت بر اجرای آن‌ها ارائه داد.
اصول مکان‌یابی در بلندمرتبه‌سازی
یکی از مهم‌ترین بخش‌های این ضوابط، تعیین پهنه‌های مناسب برای ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه است.
بر اساس این مصوبه، دو رویکرد اصلی برای مکان‌یابی تعریف شده است:
۱.
پهنه‌های مشخص: مناطقی از شهر که بر اساس مطالعات تخصصی، از نظر زیرساخت‌ها، شبکه‌های دسترسی، ایمنی و سایر معیارهای شهری، برای بلندمرتبه‌سازی مناسب تشخیص داده شده‌اند.
۲.
بلندمرتبه‌سازی خردمندانه: در این رویکرد، ساخت‌وساز باید بر اساس شرایط خاص هر منطقه انجام شود.
به‌عنوان مثال، نباید در معابر باریک یا مناطقی که روی گسل قرار دارند، ساختمان‌های بلند ساخته شوند.
چالش‌ها و مشکلات موجود
با وجود این ضوابط، در برخی موارد شاهد تخلفات و عدم رعایت اصول بلندمرتبه‌سازی هستیم.
یکی از نمونه‌های مطرح‌شده در برنامه، ساخت هتل‌های بلندمرتبه در مناطقی مانند ولنجک بود که بر روی گسل‌های فعال قرار دارند.
این موارد، علاوه بر افزایش خطرات ایمنی، می‌تواند بار ترافیکی و فشار بر زیرساخت‌های شهری را نیز به همراه داشته باشد.
نظارت و مسئولیت‌ها
کاظمیان تأکید کرد که نظارت بر روند بلندمرتبه‌سازی، بر عهده نهادهایی نظیر وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و شورای عالی شهرسازی است.
همکاری دقیق میان این نهادها و انتخاب صحیح شرکای اجرایی می‌تواند تا حد زیادی از بروز مشکلات جلوگیری کند.
همچنین، وی از لزوم رعایت کیفیت ساخت و جانمایی دقیق پروژه‌ها صحبت کرد و افزود که بلندمرتبه‌سازی نباید صرفاً به‌عنوان راه‌حلی برای تأمین مسکن در نظر گرفته شود، بلکه باید نیازهای بلندمدت شهر و شهروندان نیز در نظر گرفته شود.
پیامدهای اجتماعی و فرهنگی بلندمرتبه‌سازی
بلندمرتبه‌سازی، علاوه بر ابعاد فنی و زیرساختی، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی نیز دارد.
تغییر سبک زندگی شهروندان، کاهش تعاملات اجتماعی و افزایش وابستگی به زیرساخت‌های مدرن، از جمله مسائلی است که باید در برنامه‌ریزی‌های کلان لحاظ شود.
آقای کاظمیان تأکید کرد که بلندمرتبه‌سازی نباید منجر به کاهش کیفیت زندگی شهری شود، بلکه باید به‌عنوان ابزاری برای افزایش رفاه و امنیت شهروندان عمل کند.
در پایان کاظمیان تصریح کرد: بلندمرتبه‌سازی در ایران، اگرچه به‌عنوان راهکاری برای توسعه شهری و مدیریت زمین در کلان‌شهرها مطرح است، اما نیازمند رعایت دقیق اصول و ضوابط است.
همکاری میان نهادهای نظارتی، رعایت استانداردهای ایمنی و توجه به پیامدهای اجتماعی، از جمله عواملی است که می‌تواند به موفقیت این رویکرد کمک کند.
پیام اصلی این برنامه، تأکید بر ساخت‌وساز اصولی و هدفمند، با اولویت ایمنی و رفاه عمومی بود.