جنسیت، عاملی تاثیرگذار و کلیدی بر تنوع زبانی

زبان، به‌عنوان ابزاری ارتباطی، یکی از پیچیده‌ترین و منحصر به‌فردترین جنبه‌های انسانی است که تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل، از جمله تحصیلات، سن، طبقه اجتماعی، فرهنگ عمومی و جنسیت، قرار دارد.
کد خبر: 697641 | ۱۴۰۳/۱۱/۱۳ ۲۳:۰۵:۰۱
زهرا سادات حسینی، پژوهشگر وعضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان طی یادداشتی نوشت: زبان، به‌عنوان ابزاری ارتباطی، یکی از پیچیده‌ترین و منحصر به‌فردترین جنبه‌های انسانی است که تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل، از جمله تحصیلات، سن، طبقه اجتماعی، فرهنگ عمومی و جنسیت، قرار دارد.
جنسیت به‌عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار، نقشی کلیدی در ایجاد تنوع زبانی ایفا می‌کند و رفتارهای زبانی زنان و مردان در جوامع مختلف به درجات متفاوتی با یکدیگر تفاوت دارد.
این تفاوت‌ها در برخی از جوامع محدود به تفاوت‌های واژگانی هستند، در حالی که در جوامع دیگر به ویژگی‌های تلفظی، دستوری و حتی نحوی نیز گسترش می‌یابند.
این یادداشت به بررسی برخی از جنبه‌های تفاوت‌های زبانی مرتبط با جنسیت می‌پردازد و ابعاد مختلف آن را از منظر تحقیقات علمی تحلیل می‌کند.
میزان کلام
گرچه باور عمومی این است که زنان بیشتر از مردان صحبت می‌کنند، تحقیقات خلاف این را نشان داده است.
میزان مکالمه اغلب نمایانگر اعمال قدرت است و در این زمینه دو پیش‌فرض مطرح است:
افراد قدرتمند بیشتر در بحث‌ها شرکت می‌کنند، در حالی که افراد ضعیف تمایل به سکوت دارند.
ارتباط مستقیمی بین سطح تحصیلات و میزان مکالمه وجود دارد؛ به‌طوری‌که افراد تحصیل‌کرده معمولاً مشارکت بیشتری در مکالمات دارند.
کاربرد زبان معیار و زبان محافظه‌کارانه
زنان بیشتر از مردان به استفاده از زبان معیار و با پرستیژ گرایش دارند.
دلیل این گرایش می‌تواند در پایین‌تر بودن منزلت اجتماعی زنان در بسیاری از جوامع ریشه داشته باشد.
زنان اغلب به دلیل محدودیت‌های اجتماعی و عدم دسترسی به منابع قدرت اقتصادی، از ابزارهایی مانند زبان و سیما برای ارتقای جایگاه اجتماعی خود بهره می‌گیرند.
دستورات و زبان آمرانه
تحقیقات نشان داده است که مردان بیشتر از زنان از صورت‌های آمرانه در مکالمات خود استفاده می‌کنند.
به‌طور خاص، مردان از جملات دستوری تشدیدی مانند «پاهایت را جمع کن» استفاده می‌کنند، در حالی که زنان به صورت‌های تعدیلی و محترمانه‌تر گرایش دارند؛ به‌عنوان مثال، «من پیشنهاد می‌کنم به جای کلیسا به مسجد بروید.»
قطع کلام
قطع کلام یکی از رفتارهایی است که تفاوت‌های جنسیتی در آن مشهود است.
تحقیقات نشان می‌دهند که مردان بیشتر از زنان گفتار دیگران را قطع می‌کنند.
بااین‌حال، قطع کلام همیشه منفی تلقی نمی‌شود و دو نوع مشخص دارد:
قطع کلام سلطه‌گرانه: برای برتری بر گوینده.
قطع کلام حمایتی: برای تأیید یا همراهی با گوینده.
قاطعیت و انقیاد
به گفته رابین لیکاف، زبان مردانه قاطع، رسمی و مستقیم است، در حالی که زبان زنانه اغلب نابالغ، بیش از حد مؤدب و غیرقاطع توصیف می‌شود.
این ویژگی‌ها ناشی از جایگاه پایین‌تر اجتماعی زنان است.
زنان در مواقعی که نیاز به اعمال قدرت دارند، به سبک گفتاری مردانه نزدیک می‌شوند، که خود گواهی بر انقیاد زبانی و اجتماعی آنهاست.
کاربرد جمله‌های پرسشی
زنان بیشتر از مردان از جمله‌های پرسشی استفاده می‌کنند.
این ویژگی نشان‌دهنده تمایل بیشتر زنان به صمیمیت و پیوندجویی است.
پرسش کردن در گفتار زنان، ابزاری برای تقویت روابط و ایجاد تعامل نزدیک‌تر محسوب می‌شود.
استفاده از واژه‌های عاطفی
زنان به‌دلیل عاطفی‌تر بودن، بیشتر از مردان از واژه‌ها و جمله‌های عاطفی مانند تعجب، دعا، قسم، نفرین و حتی فحش استفاده می‌کنند.
این تمایل به کاربرد زبان عاطفی، بیانگر نقش پررنگ‌تر احساسات در گفتار زنان است.