درمان قرآن برای خودبرتربینی انسان چیست

ناهید سبزیان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در بخش دوم و پایانی تدبر در مضامین نورانی سوره مبارکه «نازعات» با اشاره به اینکه از آیه ۱۵ به سرگذشت حضرت موسی و اعزام به سوی فرعون اشاره می‌شود، اظهار کرد: این آیات به یادآوری عواقب طغیان‌گری، کفرورزی و نافرمانی پرداخته و به انکار کنندگان قیامت هشدار می‌دهد.
طغیان به مثابه تجاوز از حق بندگی و موضع گرفتن در برابر امر الهی است که پیامبران آمدند تا انسان‌ها را از این طغیان برحذر دارند و به مقام خشیت الهی برسانند.
وی با ذکر اینکه حضرت موسی نیز با همین مأموریت نزد فرعون رفت، ادامه داد: در آیه ۱۸ «فَقُلْ هَلْ لَکَ إِلَیٰ أَنْ تَزَکَّیٰ»، مراد از تزکیه، پاک کردن دل و هدایت به سوی پروردگار است که مقدمه رسیدن به خشیت پروردگار عالم محسوب می‌شود.
تزکیه و پاک شدن از هر گونه طغیان در برابر خدا، زمینه را برای شناخت جایگاه حقیقی خداوند فراهم کرده و خشیت را به دنبال دارد.
سبزیان خشیت را به مثابه حساب بردن از مقام والای پروردگار عنوان کرد و افزود: انسان خداترس هیچ‌گاه بزرگی خداوند را از یاد نمی‌برد و از فرمان او سرپیچی نمی‌کند.
حضرت موسی فرمان الهی را مو به مو انجام داده و پیام وحیانی را به فرعون ابلاغ کرده است و بر طبق آیه «فَأَرَاهُ الْآیَةَ الْکُبْرَیٰ» به مرحله آشکار ساختن نشان الهی و معجزه می‌رسد تا حقانیت سخن خود را اثبات کند.
دعوت به عبرت‌گیری از سرگذشت فرعون
این مدرس قرآن در چهارمحال و بختیاری با تصریح اینکه در ادامه سوره به واکنش فرعون در برابر رسالت نبوی حضرت موسی و نیز عاقبت وی پرداخته می‌شود، توضیح داد: فرعون در بدو امر به تکذیب ارتباط حضرت موسی با پروردگار عالمیان و صدق گفتار حضرت می‌پردازد و لذا از فرمان الهی سرپیچی می‌کند.
سپس، فرعون بر طبق آیه «ثُمَّ أَدْبَرَ یَسْعَیٰ» تلاش می‌کند رویکردی کاملاً مخالف را با حضرت موسی در پیش گیرد و به او پشت کند.
سبزیان ادامه داد: فرعون برای حفظ جایگاه طغیانگرانه خود، جمعیتی را جمع کرد و با صدای بلند فریاد برآورد که پروردگار جهانیان هستم‌.
بنابراین فرعون تنها به تکذیب و سرپیچی در برابر نبی الهی بسنده نکرد بلکه نمایش طغیانگری خود را به منصه ظهور گذاشت.
وی با تصریح اینکه در ادامه سوره عذاب فرعون در دنیا و آخرت یادآوری می‌شود، توضیح داد: آیه «إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَعِبْرَةً لِمَنْ یَخْشَیٰ» بر عبرت‌گیری از سرگذشت فرعون تأکید دارد و کسانی که در دل، خشیت از پروردگار دارند این پیام را دریافت می‌کنند.
فرعون نمونه بارز طغیان در برابر خدا بود و بلکه خودش را پروردگار مردم معرفی می‌کرد، به عذاب دنیا و آخرت گرفتار شد و کسی که اندک تأملی در این ماجرا داشته باشد، جرئت طغیان و نافرمانی نمی‌یابد.
سبزیان بیان کرد: سرگذشت فرعون مایه عبرت برای طغیانگران نیست بلکه فقط اهل خشیت از آن پند می‌گیرند.
فرعون بزرگ‌ترین نشانه خدا را به دست موسی مشاهده کرد اما چون بنا را بر خشیت از پروردگار و رهایی از طغیان نداشت، حرکت خیری از او مشاهده نشد.
لذا انسان تا زمانی که قصد تزکیه و رهایی نداشته باشد، پند و عبرتی هم نمی‌گیرد.
چرا انسان‌ها دچار طغیان می‌شوند
وی با ذکر اینکه علت طغیان انسان‌ها داشتن حس برتری‌جویی به اعتبار قدرت‌هایی است که در خودش سراغ دارد، اضافه کرد: در آیه «أَأَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ ۚ بَنَاهَا» پرسشی تأمل برانگیز مطرح می‌شود تا حقارت انسان در برابر آفریده‌های دیگر خداوند همچون آسمان‌ها و شب و روز و زمین و نعمت‌های آن و کوه‌ها و … یادآوری شود.
این مدرس تدبر در قرآن افزود: انسانی که طغیان کرده و در برابر پروردگار خود می‌ایستد، در توهم برتری پوشالی خود به سر می‌برد غافل از اینکه یک مقایسه سطحی بین قدرت خود و جهان آفرینش، بر حقارت و ضعف او صحه خواهد گذاشت و کوچکی ابعاد انسان در برابر گستردگی و عظمت آسمان‌ها و زمین هویدا می‌شود.
چگونه انسانی که قدرت برابری با مظاهر آفرینش را ندارد، جرئت طغیان در برابر پروردگار عالم می‌یابد؟
سبزیان بیان کرد: خداوند در مقام مقابله با انسان طغیانگر، هم حقارت او در برابر پدیده‌های عالم را به رخ می‌کشد و هم نیاز انسان به این پدیده‌ها را یادآور می‌شود؛ چرخه حیات در بستر آرام و مطمئن زمین و زیر سقف گسترده آسمان با روز و شب هماهنگ و با آب و قابلیت کشت در اختیار انسان قرار گرفته تا بهره‌مند شود.
وی با تصریح اینکه آیات ۲۷ تا ۳۳ از سوره مبارکه نازعات در پی رفع معضل خودبرتربینی انسان است، توضیح داد: در این آیات همچنین طغیان و سرپیچی انسان در برابر فرامین الهی مطرح می‌شود.
قرآن با نام بردن از مظاهر آفرینش در این آیات و مقایسه عظمت آنها با حقارت انسان، با احساس خودبرتربینی انسان مقابله می‌کند.
وصف آیات از کیفیت روز قیامت
سبزیان با اشاره به اینکه در آیات بعدی از مقام خوف و خشیت از پروردگار سخن گفته می‌شود، افزود: برپایی حادثه فراگیر قیامت در این آیات یادآوری می‌شود و در آیه ۳۴ از قیامت با عنوان «الطَّامَّةُ الْکُبْرَیٰ» یعنی حادثه بزرگ و غیرقابل دفع یاد می‌کند.
وی با تصریح اینکه وصف آیات از روز قیامت یک انذار برای انسان طغیانگر است، اظهار کرد: این انذارها حاکی از آن است که تهدیدی بزرگ در قیامت در انتظار طغیانگران است که در این روز، خبری از جاه و جلال دنیوی نیست.
همه انسان‌ها در صحنه قیامت دیده بینا پیدا می‌کنند و آتش جهنم را به چشم می‌بینند، بینایی روز قیامت کنایه از کوری انسان‌ها در زندگی دنیوی است.
سبزیان با اشاره به اینکه از آیه ۳۷ به بعد انسان‌ها به ۲ گروه در قیامت تقسیم می‌شوند، توضیح داد: گروهی که طغیان داشته و دنیا را انتخاب کردند و مدام در پی برتری‌جویی بودند که اینها مأوایی جز آتش سوزان دوزخ نخواهند داشت.
گروه دوم اما خائفان و خشیت‌پیشگان از مقام پروردگار هستند که نفس خود را از آلودگی به ناپاکی دنیا بر حذر داشتند، در چارچوب بندگی استوار ماندند و منزل ابدی آنها بهشت برین خواهد بود.
وی با اشاره به آیه «یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا»، اظهار کرد: سوال انکارآمیز طغیانگران از پیامبر (ص) در خصوص زمان برپایی قیامت با هدف تضعیف جایگاه حضرت و په عنوان راهبردی برای مقابله با انذار اخروی ایشان صورت می‌گیرد و خدا در پاسخ آنها فرموده «إِلَیٰ رَبِّکَ مُنْتَهَاهَا» یعنی کیفیت برپا شدن و زمان وقوع و اوصاف قیامت را کسی جز خدا نمی‌داند.
سبزیان ادامه داد: بر طبق آیه «إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ یَخْشَاهَا» کسانی پاسخ را می‌پذیرند که خشیت از پروردگار دارند و از عاقبت طغیان در برابر امر الهی می‌ترسند و هیچ‌گاه در قید و بند سوال از زمان برپایی قیامت نیستند.
وی در پایان گفت: در آیه پایانی اشاره دارد که زندگانی جاوید آخرت با واقعه بزرگ قیامت آغاز می‌شود و به قدری بزرگ است که تمام عمر دنیا و برزخ در کنار آن، بیشتر از یک شب یا روز نیست.