ورود به موقع قوه قضائیه برای جلوگیری از سفیدسازی ساواک / آیا پروژه تاسیان اولین گام صنعت نمایش برای تطهیر ساواک و پهلوی است؟
رویکرد القایی «من و تو» به تدریج دستمایه‌ای برای طرح یک گفتمان سیاسی تازه در میان نظریه‌پردازان داخلی شد و حالا این نگرش در قالب سریال «تاسیان» خودنمایی می‌کند.
سرویس فرهنگ و هنر مشرق - شبکه «من و تو» در تطهیر رژیم پهلوی و سلب اعتماد سیاسی از ساختار حاکمیت، عملکرد بسیار مؤثری در دهه نود شمسی داشت.
اگر مسئولان فرهنگی این سرفصل را انکارکنند، تنها دلیل متقن و واضح آن، ضعف ساختاری دستگاه‌های فرهنگی است که نیاز به یک دگرگونی زیربنایی دارد.
ساختار فرهنگی فعلی غیرکنش‌گر و ترمیم‌ناپذیر است و در مواجه ترکیبی چند رسانه‌ای، زیرساخت‌های فعلی نیاز به ریل‌های گذاری نوین دارند.
بیشتر بخوانید: توهین فیلیمو به حشدالشعبی
«من و تو» در مسیر برجسته‌سازی دوران پهلوی و تطهیر نظام دیکتاتوری، عملکرد موفقی داشت و توانست افسانه کشوری پویا و روبه توسعه دوران پهلوی را در افکار عمومی تقویت کند.
مستندهای این شبکه و ساخت برنامه هفتگی «تونل زمان» با هدف تحریک احساسات نوستالژیک عمومی، تصویری از اتوپیایی غیرواقعی را در دوران حکومت خانواده پهلوی ترسیم کرد.
رویکرد القایی «من و تو» به تدریج دستمایه‌ای برای طرح یک گفتمان سیاسی تازه در میان نظریه‌پردازان داخلی شد و در سایر شاخه‌های گفتمانی توسعه پیدا کرد و حالا این نگرش در قالب سریال «تاسیان» خودنمایی می‌کند.
تاسیان چگونه تاریخ را تحریف می‌کند؟
اگر حواشی فرعی ساخته شده حول این سریال را نادیده بگیریم، این سریال مبنای تاریخ انقلاب اسلامی را در بزنگاه ۱۳۵۶ تحریف می‌کند.
این سریال از حیث نگرش به زمینه‌های دگرگونی اساسی در سال ۱۳۵۷ کم تاثیرها را جایگزین موثران می‌کند.
نخستین بخشی که در قسمت‌های ابتدایی سریال قابل بررسی است، اشاره پررنگ به شب‌های شعر گوته است که به عنوان کانونی اعتراضی و تأثیرگذار معرفی می‌شود.
نخستین پرسش قابل طرح این است که آیا جوشش و خروش گسترده مردمی از کانون‌های روشنفکری آغاز شد؟
اگر «تاسیان» روایتی تاریخی است و از ۱۹ مهر ۱۳۵۶ آغاز می‌شود و وقایع مردمی منتج به انقلاب را بررسی می‌کند، چرا رخدادی مثل قتل سازمان‌یافته سید مصطفی خمینی در ۱۱ روز پس از شروع قصه‌اش نادیده گرفته می‌شود و به جای آن به روز دستگیری سرلشکر احمد مقربی در آذر ۱۳۵۶ می‌پردازد؟
یکی از نکات سریال عدم توجه به انطباق‌های تاریخی و زمانی است.
فلاش بک؛ تطهیر ساواک از «من و تو» تا «تاسیان»
برگ برنده «من و تو» در تطهیر رژیم پهلوی، در آخرین روزهای حیات این شبکه قبل از فعالیت مجدد کنونی، کلید خورد.
پخش مصاحبه «پرویز ثابتی»، رئیس سابق اداره ساواک، عملاً یک طرح رسانه‌ای برای تطهیر این نهاد سرکوب بود.
روایت سریال «تاسیان» در راستای جعلیات ثابتی به صورت لطیفی این سرکوب‌گر را تطهیر می‌کند.
استدلال‌هایی که در تبیین این نظریه می‌توان مطرح کرد، در قالب رابطه امیر با شیرین گنجانده شده است.
در قسمت دوم این سریال، امیر به سادگی به واسطه دوستی با بچه محل قدیمی‌اش، سعید، وارد اداره ساواک می‌شود.
آیا امیر که در قسمت نخست با چاپ اشعار اعتراضی توسط ساواک دستگیر شده، می‌تواند به سرعت کمتر از دو ماه (از مهر ۵۶ تا آذر ۵۶ – بر اساس تاریخ دستگیری مقربی) به واسطه رفاقت با سعید، با در نظر گرفتن سابقه دستگیری در ساختمان اصلی این نهاد استخدام شود؟
از طرفی برخورد ساواک با دانشجویان معترض در تاسیان، مصداق نقطه نظرهای ثابتی در گفت‌وگو با شبکه من و تو است.
سراسر سریال طوری به نظر می‌رسد که گویی این نهاد تلاش می‌کند از گروه دانشجویان مخالف و معترض صیانت کند.
ساواک به خانه عشاق تبدیل می‌شود؟
در قسمت سوم این سریال، «امیر» در سکانس دستگیری در دانشگاه، اعلامیه‌های اعتراضی شیرین را از کیف او بیرون می‌کشد و او را نجات می‌دهد.
در تنها بازجویی شیرین، همین اتفاق می‌افتد و دختر پولدار این روایت باز هم به واسطه میانجی‌گری امیر آزاد می‌شود.
در واقع این نهاد سرکوب‌گر طوری طراحی شده که مخاطب نسبت به آن احساس سمپاتی پیدا می‌کند.
در عشق دست نیافتی امیر که در اتاق‌های بازجویی این نهاد شکل می‌گیرد، او در قالب یک بازجو موفق می‌شود شیرین را به خود علاقه‌مند کند.
محیط و رفتار ساواک نسبت به گروه معترضان انقلابی طوری طراحی شده است که مخاطب حس خوبی نسبت به ساواکی‌ها پیدا کند.
توالی روایت به صورتی است که تماشاگر تصور می‌کند مملکت در مسیر آبادانی و مدرنیته قرار گرفته و این دستگاه فرزندان مخالف حکومت پهلوی را از خطر به پرتگاه افتادن کشور حفاظت می‌کند.
اما این نظریه در قالب بخشی از دیالوگ‌ها از زبان جمشید نجات شنیده می‌شود.
تخریب علی شریعتی در «تاسیان»؟
شریعتی در این سریال از منظری هوشمندانه تخریب می‌شود و هواداران شریعتی تبدیل به کاریکاتور می‌شوند.
در حالی که گفتمان شریعتی را افرادی در این سریال دنبال می‌کنند که به دنبال اقدامات مسلحانه علیه رژیم پهلوی بودند، در حالی که مخالفت امام خمینی (ره) بنیان‌گذار انقلاب اسلامی در مورد عدم پرهیز از خشونت به صورت مستند بارها مطرح شده است.
شریعتی نقش انگیزشی فوق‌العاده‌ای در رویکرد انقلاب و جوانان داشت، اما او در روایت «تاسیان» به عنوان بنیان‌گذار انقلاب جاگذاری شده و جای تئوریسن انگیزشی انقلاب با بنیان‌گذارش کاملاً جابجا شده است.
در بررسی رویدادهای انقلاب، حرکت‌های مؤثر انجمن اسلامی دانشجویان با دامنه گسترده‌ای از تهران تا نیویورک نادیده‌انگاری می‌شود و طرفداران طیف مسلمان به عنوان هواداران گفتمان انگیزشی شریعتی معرفی می‌شوند.
سریال به سادگی از این مسئله عبور می‌کند که سخنران مشهور حسینیه ارشاد، در اوج شکوفایی، مورد هدف ساواک قرار گرفت، اما در متن سریال فقط از او صحبت می‌شود و اشاره‌ای به رویکردهایش نمی‌شود.
در حالی که نمادهای جبهه ملی و گفتمان چپ در طول سریال برجسته‌تر هستند و مذهبی‌ها با گرایش به امام خمینی عملاً در وجه تاریخ‌نگارانه سریال دیده نمی‌شوند.
این ژست نمایشی در متن سریال «تاسیان»، تولید همان تفکری است که در سال‌های اخیر معتقد است روایت‌های تاریخی دیگری را از جریان انقلاب باید در قالب فیلم‌ها و سریال‌ها ارائه کرد.
در حالی که طرفداران این قرائت می‌دانند نیروهای پیش‌برنده انقلاب، طرفداران امام خمینی (ره) بوده‌اند.
با این دست فرمان، در سال‌های آینده محتمل است که در شبکه نمایش خانگی سریال‌هایی ساخته شود که گروه‌های چپ مارکسیستی یا احتمالاً سازمان مجاهدین خلق به عنوان اهرم‌های مهم برای پیروزی انقلاب معرفی شوند.
شگرد دیگر استفاده از گفتمان شریعتی در «تاسیان» به عنوان عامل پیش‌برنده، جایگزینی آن با روحانیت است.
در واقع «تاسیان» با ترفندهای نمایشی، شریعتی و هواداران دانشگاهی او را جایگزین روحانیت مؤثر می‌کند و به این ترتیب آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله سید محمد بهشتی، موسوی اردبیلی، هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله سعیدی و...
نادیده گرفته می‌شوند.
فعالیت‌های شبکه نمایش خانگی با این هدف گسترش یافت تا عاملی برای توسعه سرگرمی در کشور باشد، اما به نظر می‌رسد محصولات این حوزه قرار است که انقلاب و تاریخ آن را وارونه نمایش دهند.
این وارونه‌نمایی و تکثیر تناقض در تیتراژ سریال هم نمود دارد و در کنار نام شهرام شب‌پره، حسن شماعی‌زاده، بهرام بیضایی (مبتنی بر موضع‌گیری‌های اخیرش)، از محمدرضا جعفری و پورمحمدی تشکر شده است.
اقدام تحسین برانگیز قوه قضائیه در جلوگیری از پخش و اصرار به اصلاح سریال تاسیان
روز گذشته خبرگزاری میزان خبرداد پخش سریال تاسیان به دلیل نداشتن مجوز تولید و پخش متوقف شده است.
این خبرگزاری در خبر خود اشاره کرد جلسه‌ای با حضور تهیه‌کننده سریال و مسئول سکو برگزار و به آنان ابلاغ شده که سریال دارای ایراداتی است وعوامل سریال باید ضمن کسب مجوز تولید و پخش ایرادات سریال را نیز اصلاح کنند.
وب سایت روایت فردا با درج این خبر می‌نویسد: این اقدام تحسین برانگیز قوه قضائیه در حالی صورت گرفت که پلت‌فرم فیلیمو طی سه سال اخیر آثار فراوانی را بدون دریافت مجوزهای قانونی منتشر کرده و با این رفتار مشغول مرجعیت‌زدایی از نهاد صدور مجوز پخش و نمایش با عنوان ساترا است.
تاسیان در روزهای نخست انتشار به دلیل جریحه‌دار کردن عفت عمومی در نمایش رقص زنان، سکانس‌های طولانی نوشیدن مشروبات الکی و عدم رعایت حجاب عرفی معمول در سینما با شکایت رسمی قوه قضائیه مواجه شد.
اما در قسمت‌های بعدی لایه‌های داستانی دیگر این سریال با محوریت تطهیر و سفیدسازی ساواک، مهمترین نهاد سرکوب در رژیم پهلوی اقدامات بعدی قوه قضائیه را در بر داشت.
***مهدی قاسمی پاکرو