آیه ای که امام باقر (ع) آن را در خطبه‌های نماز جمعه می‌خواندند

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: خداوند متعال دین اسلام را برای هدایت انسان‌ها فرستاده و هر آنچه را برای رسیدن به بالاترین قله فضیلت بدان نیازمندند برایشان تبیین فرموده است.
در طرح ملی زندگی با آیه، هر روز ماه مبارک رمضان، مهمان یک آیه از آیات کلام وحی خواهیم بود.
تفسیر و تلاش برای فهم قرآن کریم از زمان پیامبر اعظم (ص) تا به امروز ادامه داشته است و جاودانگی قرآن سبب می‌شود تا تفسیر آن کتاب در هر عصر و زمانی ادامه یابد؛ چرا که آیات قرآن، مهم‌ترین و نخستین منبع برای فهم دین به شمار می‌روند.مهم‌ترین ویژگی تفسیری که در ادامه، آن را مشاهده می‌کنید، کوشش در تبیین بعد هدایتی قرآن، یعنی هدف اصلی نزول است: «هُدیً لِلنَّاسِ».در این تفسیر فقط به کشف معنا و ذکر پاره‌ای الفاظ و عبارات تفسیری صرف بسنده نمی‌شود؛ بلکه آنها درآمدی برای تبیین ابعاد هدایتی کلام خداوند قرار داده شده و مخاطب را از معبر لفظ به معنا و از معبر معنا به بلندای هدایت قرآن، سوق می‌دهد.
طرح زندگی با آیه‌ها درصدد است که عموم مردم را با مفاهیم آیات منتخب بیش از پیش آشنا کند و خبرگزاری مهر در مجموعه مطالب «زندگی با آیه ها» به صورت تفصیلی و تصویری با بیان استاد محمدعلی انصاری مفسر قرآن کریم، تفسیر این آیات مبارکه را تقدیم نگاه مخاطبان می‌کند.
سوره نحل آیه ۹۰
إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَیٰ وَیَنْهَیٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ وَالْبَغْیِ ۚ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
به راستی خدا به عدالت و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد، و از فحشاء و منکر و ستم گری نهی می‌کند.
شما را اندرز می‌دهد تا متذکّر [این حقیقت] شوید [که فرمان‌های الهی، ضامن سعادت دنیا و آخرت شماست.]
نکته‌ها
این آیه منشور جهانی اسلام است که امام باقر علیه السلام آنرا در خطبه‌های نماز جمعه می‌خواندند.
و به گفته فیض کاشانی در تفسیر صافی؛ اگر در قرآن همین یک آیه بود، کافی بود که بگوییم: قرآن، «تبیان کل شیء» است، اوامر و نواهی این آیه در همه ادیان بوده و هرگز نسخ نشده است.
ولیدبن‌مغیره، چنان جذب این آیه شد که گفت: شیرینی، زیبایی، محتوای آن، چنان است که نمی‌تواند کلام بشر باشد.
«۱» و عثمان بن مظعون می‌گوید با شنیدن این آیه، اسلام به عمق جانم نفوذ کرد و به دلم نشست.
«عدل» درباره چیزی است که تساوی آن با بصیرت درک شود و «عدل» در مورد چیزی است که تساوی آن با حسّ درک شود.
«عدل» مساوات در جزاء است ولی «احسان» زیاد کردن پاداش است.
«عَدل» دوری از افراط و تفریط است که هم در عقاید مطرح است و هم در رفتار شخصی و جامعه و سفارش این آیه هم به فرد است و هم به حکومت‌ها.
«عَدل» در نظام آفرینش، رمز پایداری آن است.
«بالعدل قامت السماوات و الارض» و در نظام تشریع سرلوحه‌ی دعوت همه انبیاست.
«احسان» کلمه‌ی مبارکی است که شامل خدمات مالی، فکری، فرهنگی، عاطفی، می‌شود.
و «فحشاء» به گناهی گفته می‌شود که بزرگ و رسوا باشد و «منکر» به کاری گویند که عقل وفطرت و شرع آن را انکار کند.
به گفته تفسیر فی ظلال، هرگاه طاغوت‌ها با تبلیغات فاسد، زشتی گناه را در دیده‌ی مردم اندک و حسّاسیّت مردم را نسبت به گناه کم کنند، ملاک معروف و منکر، شرع خواهد بود.
پیام‌ها
۱- آیا خداوندی که انسان‌ها را به عدل و احسان دعوت می‌کند، می‌شود که خود عادل نباشد!
«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ»
۲- عدل و احسان در کنار هم جاذبه دارد، وگرنه مقرّرات خشک، دل‌ها را التیام نمی‌دهد.
«یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ» (عدل، مقدار واجب واحسان، مقدار مستحبّ است)
۳- اوّلین آمر به معروف وناهی از منکر، خود خداوندست.
إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ … وَ یَنْهی‌
۴- در احسان، رسیدگی به بستگان و صله‌رحم اولویّت دارد.
«الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی‌»
۵- امر به معروف، بر نهی از منکر مقدّم است و عدل، بر احسان.
یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ … وَ یَنْهی‌
۶- امر به معروف و نهی از منکر باید در فضای صفا و محبّت و در قالب موعظه و خیرخواهی باشد.
یَأْمُرُ … یَنْهی… یَعِظُکُمْ‌
۷- آمرین به معروف نباید از مردم انتظار پذیرش صددرصد داشته باشند.
«لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»
۸- مردم فطرتاً به عدل واحسان گرایش دارند واز فحشاء ومنکر متنفرّند، لیکن وسوسه‌ها و غرایز موجب غفلت او می‌باشند که باید با تذکّر آنان را متذکّر نمود.
«لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»
۹- در نهی از منکر باید ابتدا گناهان رسوا را جلوگیری کرد، همان گونه که در امر به معروف باید ابتدا به واجبات سفارش کرد.
یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ … یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ
۱۰- سفارش به عدل و نهی از فحشاء، سنّت ابدی خداوند است.
یَأْمُرُ … یَنْهی…