قلعه «والی» جلوه ای ویژه از فرهنگ و تمدن ایلامی

خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها: استان ایلام در غرب کشور دارای تمدن و تاریخی کهن در کشور ما است به طوری که وجود تپه علی کش در شهرستان دهلران نشان از تمدن ۹ هزار ساله در این استان دارد.
این استان به لحاظ تاریخی و آثار باستانی جزو استان‌های مهم کشور محسوب می‌شود و بیشترین آثار استان از دوران ساسانی است که هر ساله مورد استقبال گردشگران نوروزی قرار می‌گیرد.
استان ایلام دارای قله‌های متعدد تاریخی از دوران‌های مختلف است که یکی از این قلعه‌ها، والی است.
این قلعه امروز علاوه بر خود اثر به موزه مردم شناسی استان تبدیل شده و تلفیقی از تمدن و فرهنگ را به نمایش گذاشته است.
قلعه والی یکی از بناهای دوره قاجاریه در استان ایلام است که توسط غلامرضا خان والی در سال ۱۳۲۶ قمری روی تپه‌ای به نام چغامیرگ ساخته شده است.
این بنا دارای قسمت‌های متعدد چون حرم سرا، قسمت شاهنشین، اتاق آئینه و زندان در زیر زمین است و مساحت کل قلعه بیش از چهار هزار و ۵۰۰ متر مربع است.
قلعه دارای سه در ورودی در قسمت شرق - غرب و جنوب است که در اصلی در قسمت جنوبی است و دیگر درها خصوصی بوده و مصالح به کار رفته در معماری قلعه شامل سنگ، آجر، گچ، کاشی و چوب است.
قلعه والی دارای ۲۰ اتاق بزرگ، پنج اتاق کوچک، چهار ایوان و دو تراس کوچک در ضلع جنوبی است.
هر ساله در ایام نوروز جشن‌های مختلفی در این قلعه برای نمایش فرهنگ‌های بومی و محلی استان ایلام برگزار می‌شود که موزه مردم شناسی و موزه باستان شناسی در شهرستان ایلام و دره شهر از جمله جاذبه‌های مهم استان در ایام نوروز است که به طور قطع نقش مهمی در جذب گردشگر دارند.
در ایام نوروز ستاد هماهنگی خدمات سفر اقدام به برپایی نمایشگاه سوغات و صنایع دستی استان و برپایی سیاه چادر محلی و پخش دوغ، شیرینی و نان محلی در این مکان خواهد کرد.
وجود نرده‌های مشبک آجری به رنگ فیروزه‌ای، تراس های سرپوشیده ضلع جنوبی همراه با پنجره‌های مشبک با شیشه‌های الوان، اورسی‌های قلعه، ستون‌های دایره‌ای، سرستون‌های منقوش در ایوان، قوس‌های کمانی و تزئینی و کاربندی بالای آن با کاشی‌های رنگی، درختان بلند و کهنسال کاج و حوض مستطیل شکل در صحن جلوی قلعه چشم انداز زیبایی به قلعه و معماری آن داده است.
قلعه والی؛ نمایش فرهنگ ایلامی
یکی از مهمترین ویژگی‌های قلعه والی ایلام تبدیل شدن به موزه مردم شناسی است که طرح تبدیل بنای قلعه والی به موزه از سال ۸۵ آغاز و در چند مرحله تکمیل و مرمت شده است و این گنجینه که چند سالی است در قلعه والی ایلام برپا شده در برگیرنده آداب و رسوم مناطق مختلف، پوشش اقوام استان، حرفه‌هایی چون کشاورزی، نمدمالی، خراطی، چیت سازی، گلیم و نمد و جاجیم و قالی بافی، زندگی در سیاه چادر، آئین عروسی و پیکره‌هایی از شخصیت‌های مختلف است که در سده‌های گذشته زندگی کرده‌اند.
این گنجینه به سبب تنوع غرفه‌ها و موضوع‌ها، مورد توجه خاص گردشگران و دوستداران فرهنگ ایران و ایلام قرار گرفته است چراکه موزه مردم شناسی نماد فرهنگی استان برای شناساندن مؤلفه‌های فرهنگی، اجتماعی، ارزش‌ها، اعتقادات و باورهای مردم ایلام در گذشته بوده است.
در حال حاضر موزه مردم شناسی شهر ایلام از غنی‌ترین موزه‌های تخصصی مردم شناسی محسوب می‌شود که معرفی اقوام کرد، لر، لک و عرب در اتاقهای قلعه والی از بخشهای مهم موزه است در حال حاضر موزه مردم شناسی شهر ایلام از غنی‌ترین موزه‌های تخصصی مردم شناسی محسوب می‌شود که معرفی اقوام کرد، لر، لک و عرب در اتاقهای قلعه والی از بخشهای مهم موزه است.
این موزه مردم شناسی دارای غرفه‌های متنوع مردم‌شناسی و نمایش آئین‌ها و سنت‌های بومی و محلی ایلام است و سازمان در دوران تعطیلات نوروزی اقدام به برپایی نمایشگاه‌های سوغات و صنایع‌دستی استان در چندین تخته سیاه چادر محلی می‌کند در آنها به شکل سنتی دوغ، شیرینی و نان محلی عرضه می‌شود که این در بازسازی فضای سنتی قلعه بسیار جلوه گر است.
با اجرای این برنامه‌ها و با حمایت مسئولان در استفاده از ظرفیت‌های متنوع استان نظیر قلعه والی می‌توان آداب و رسوم ایلام کهن را زنده نگه داشت، و با برنامه ریزی صحیح همراه با مؤلفه‌های آن دوران در معرض دید گردشگران و مسافران قرار داد تا از نزدیک با سنت‌ها و تاریخ مردمان این سرزمین تمدن ساز بیشتر آشنا شوند.
علاوه بر این قلعه تاریخی، موزه باستان شناسی شهرستان دره شهر، قلعه هزار درب شهرستان آبدانان، طاق شیرین و فرهاد شهرستان ایوان، سنگه نوشته آشوربانیپال شهرستان ملکشاهی، شهر تاریخی سیروان، شهر تاریخی دره شهر، تپه علی کش و…همه نیز حاکی از تاریخی بودن استان ایلام دارد.
در حال حاضر سه هزار و ۵۰۰ شیء تاریخی در گنجینه میراث فرهنگی ایلام نگهداری می‌شوند و لازم است که در مرکز استان موزه باستان شناسی احداث شود.
طبق بررسی‌های به عمل آمده هر ساله تعداد گردشگران و مسافران به استان افزایش می‌یابد و امیدواریم در سال جاری این روند ادامه داشته باشد.