قزوین در گذر تاریخ/ سردر عالی قاپو قزوین

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، استان قزوین یکی از استان‌های کهن ایران است که آثار تاریخی زیبا و با اصالتی را در قلب خود نگه می‌دارد، آثاری که نظر هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
دیرینگی برخی از آنها موجب شده تقریبا ویران شوند، البته تعدادی دیگر در دست مرمت هستند.
یکی از زیباترین آثار کهن این شهر، سردر عالی قاپو نام دارد که طراحی و تزئینات به‌کار برده شده در آن بسیار چشم‌نواز است.
بی‌شک با شنیدن نام این سردر اولین چیزی که به ذهن هر کسی می‌آید، بنای میدان نقش جهان اصفهان است.
زمانی که شاه طهماسب صفوی، قزوین را به عنوان پایتخت ایران انتخاب کرد، دستور ساخت عمارت‌ها و ساختمان‌های زیادی را داد که باغ صفوی یکی از آنها بود.
این باغ دارای هفت در بود که سردر عالی قاپو یکی از آنها به‌شمار می‌رفت.
گذر زمان باعث شده همه آن سردرها به جز سردر عالی قاپو تخریب شود.
این سردر حوالی خیابان سپه (نخستین خیابان ساخته شده در ایران) واقع شده است.
تاریخچه سردر عالی قاپو
دیرینگی سردر عالی قاپو به سال 923 هجری شمسی و دوران حکومت شاه طهماسب صفوی برمی‌گردد.
در دوران حکومت شاه عباس اول اصلاحاتی در باغ صفوی صورت گرفت که منجر به شکل‌گیری آن به حالت کنونی شد.
این در که جز هفت در باغ به شمار می‌رفت به سمت خیابان شهدای قزوین (خیابان سپه قدیم) و میدان شاه بود.
زمان حکومت ناصر الدین شاه قاجار، این بنا دستخوش مرمت و نوسازی قرار گرفت و موجب شد به رشد و تکامل برسد.
هنگام روی کار آمدن حکومت رضاخان پهلوی این مکان برای استقرار نیروی پلیس به خدمت گرفته شد و به خط عبدالعلی پزشکیان، نخست عبارت «نظمیه» و پس از آن «شهربانی» در کتیبه بالای سردر، نوشته شد.
در زمان حکومت محمدرضا پهلوی بخش اضافی بالای سردر را برداشتند.
به منظور زیباسازی این سردر از تزئینات و گچ‌بری‌های خاص مانند ترنجی استفاده شده که در قسمت فوقانی سردر قرار گرفته است.
سردر عالی قاپو قزوین از حیث اهمیت تاریخی که داشته است در سال 1313 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
معرفی و معماری بخش‌های مختلف سردر عالی قاپو
بلندای سردر عالی قاپو به 17 متر می‌رسد و سنگ نبشته‌ای که به خط ثلث و کاشی معرق مزین شده، در قسمت پیشانی آن دیده می‌شود.
خط روی سنگ نبشته، متعلق به علیرضا عباسی خوشنویس نامدار عصر صفویه است.
در بخش فوقانی این کتیبه یک پنجره مشبک وجود دارد که با کاشی های زیبا تزئین شده است.
دو سوی سردر عالی قاپو، چند گوشواره با ارتفاع تقریبا زیاد قرار گرفته که متصل کننده این سازه با دیگر ساختمان های مجاور هستند.
یک هشتی به ایوان اتصال دارد که در دو سمت آن دو اتاق به عنوان اتاق نگهبانی وجود دارد.
در همین هشتی راه پله‌ای تعبیه شده که دسترسی به طبقه بالاتر که محلی برای نقاره‌ زنان بوده است، دارد.
در ضلع غربی آن 3 اتاق کنار هم قرار گرفته‌اند که بنابر یافته‌ها، محلی برای نگهبانان و محافظان بوده، و با روی کار آمدن حکومت قاجاری به قرائت‌خانه و چایخانه تغییر کردند.
در قسمتی از این سردر مثل اِزارِه‌ها از کاشی‌های بسیار زیبا و چشمگیر استفاده شده و در بخشی دیگر از گچ‌بری برای زیبا سازی کمک گرفته‌اند.
دو پنجره موجود در این سردر یکی به سمت خیابان شهدا (خیابان سپه) و دومی به سمت حیاط شهربانی دید دارد.
در واقع این سردر، مهمترین راه ورودی به دولتخانه در زمان حکومت صفویان بود.
در اطراف آن ایوان‌های بلند ورودی با انحنا تیزه‌ دار و سه رج نمای طاق‌دار در دو سوی آن دیده می‌شود.
در دو طبقه این بنا، گوشواره‌‌هایی وجود دارد که با ستون نماهای آجری تزیین شده و هشتی که با درگاه ارتباط دارد، از یک فرم هشت ضلعی برخوردار است.
در زمان مشروطه، یک رختشویخانه در ضلع شرقی بنا وجود داشت که در سال 1320 مدرسه‌ای تحت عنوان «امید» در محل آن احداث شد و جز نخستین مدارس پیشرفته کشور محسوب می شد.
در حال حاضر این بنا تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد تا دولتخانه صفوی آن ترمیم و مرمت گردد.
در سال 1391 مرمت قسمت‌هایی مانند: کف فرش هشتی، رنگ‌برداری و رنگ‌آمیزی درهای ورودی، ترمیم آجرهای مستعمل و تخریب شده، بندکشی توخالی هشتی و تعبیه درب‌‌های چوبی در دست کار قرار گرفت.
انتهای پیام/