مسلمانان باید در برابر دشمن قاطعیت و در برابر مومنان عطوفت داشته باشند

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: خداوند متعال دین اسلام را برای هدایت انسان‌ها فرستاده و هر آنچه را برای رسیدن به بالاترین قله فضیلت بدان نیازمندند برایشان تبیین فرموده است.
در طرح ملی زندگی با آیه، هر روز ماه مبارک رمضان، مهمان یک آیه از آیات کلام وحی خواهیم بود.
تفسیر و تلاش برای فهم قرآن کریم از زمان پیامبر اعظم (ص) تا به امروز ادامه داشته است و جاودانگی قرآن سبب می‌شود تا تفسیر آن کتاب در هر عصر و زمانی ادامه یابد؛ چرا که آیات قرآن، مهم‌ترین و نخستین منبع برای فهم دین به شمار می‌روند.مهم‌ترین ویژگی تفسیری که در ادامه، آن را مشاهده می‌کنید، کوشش در تبیین بعد هدایتی قرآن، یعنی هدف اصلی نزول است: «هُدیً لِلنَّاسِ».در این تفسیر فقط به کشف معنا و ذکر پاره‌ای الفاظ و عبارات تفسیری صرف بسنده نمی‌شود؛ بلکه آنها درآمدی برای تبیین ابعاد هدایتی کلام خداوند قرار داده شده و مخاطب را از معبر لفظ به معنا و از معبر معنا به بلندای هدایت قرآن، سوق می‌دهد.
طرح زندگی با آیه‌ها درصدد است که عموم مردم را با مفاهیم آیات منتخب بیش از پیش آشنا کند و خبرگزاری مهر در مجموعه مطالب «زندگی با آیه ها» به صورت تفصیلی و تصویری با بیان استاد محمدعلی انصاری مفسر قرآن کریم، تفسیر این آیات مبارکه را تقدیم نگاه مخاطبان می‌کند.
سوره فتح آیه ۲۹
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ ۖ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا ۖ سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ۚ ذَٰلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ ۚ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَیٰ عَلَیٰ سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ ۗ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا
محمّد، فرستاده خداست و کسانی که با او هستند بر کافران سرسخت و در میان خودشان با یکدیگر مهربانند، همواره آنان را در رکوع و سجود می‌بینی که پیوسته فضل و خشنودی خدا را می‌طلبند؛ نشانه آنان در چهره شأن از اثر سجود پیداست، این است توصیف آنان در تورات، و اما توصیفشان در انجیل این است که وجودشان چون زراعتی است که جوانه‌های خود را رویانده پس تقویتش کرده تا ستبر و ضخیم شده، و در نتیجه بر ساقه‌هایش [محکم و استوار] ایستاده است، به طوری که دهقانان را [از رشد و انبوهی خود] به تعجب می‌آورد تا خدا به وسیله [انبوهی و نیرومندی] مؤمنان، کافران را به خشم آورد.
[و] خدا به کسانی از آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، آمرزش و پاداشی بزرگ وعده داده است.
نکته‌ها
«رکع» جمع «راکع» به معنای رکوع کننده و «سجد» جمع «ساجد» به معنای سجده کننده است.
این دو کلمه برای کسانی به کار می‌رود که بسیار اهل سجده و رکوع و نماز باشند و بر آن مداومت کنند.
«سوق» به معنای ساق پا و ساقه گیاه، «شطأ» به معنای جوانه گیاه، «آزر» به معنای تقویت و کمک و «فَاسْتَغْلَظَ» از غلظت به معنای سفت و محکم شدن می‌باشد.
در آغاز سوره، پیامبر صلی الله علیه و آله مورد خطاب بود، «إِنَّا فَتَحْنا لَکَ» در پایان سوره نیز محور آن، رسول خدا است.
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ»
در این آیه، شیوه‌ی ارتباطات یک مؤمن ترسیم شده است:
رابطه با بیگانگان.
«أَشِدَّاءُ» شدت و سختی.
با خودی‌ها.
«رُحَماءُ» محبت و مهربانی.
با خداوند.
«رُکَّعاً سُجَّداً» عبودیت و بندگی.
با خود.
«یَبْتَغُونَ» تلاش و کوشش و امید به فضل خدا.
تشبیه جامعه اسلامی به مزرعه کشاورزی، قابل دقت است زیرا:
الف.
کشت، از درون زمین است، عقیده نیز از درون انسان است.
ب.
کشت، در محیط مناسب رشد می‌کند، جامعه اسلامی هم نیاز به زمینه‌های مناسب دارد.
ج.
کشت، دارای رشد طبیعی و تدریجی و اصیل و ثابت است، رشد امت اسلامی نیز مراحل و ثبوت و اصالت دارد.
در نوشتن صلح‌نامه حدیبیّه، همین که حضرت علی علیه السلام نوشتند: محمّد رسول اللّه، نماینده کفّار اصرار کرد که این کلمه باید حذف شود، امام علی علیه السلام از حذف لقبِ «رسول اللّه» ناراحت بود ولی خداوند به جای آن در متن قرآن فرمود: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ»
یاران پیامبر، در جستجوی دنیا و آخرتند، «فضل» به نعمت‌ها و امکانات مادی، و «رضوان» به نعمت‌ها و امور معنوی گفته می‌شود.
شاید هم مقصود این باشد که یاران پیامبر برای کار خود ارزشی قائل نیستند، بلکه به فضل او دل‌بسته‌اند نه به اعمال خود.
این آیه، هم به نشانه‌های ظاهری مؤمن اشاره کرده که خضوع و خشوع در گفتار و رفتار است، «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ» و هم به استواری و ریشه‌دار بودن عقیده در دل و جان مؤمن که همواره در حال رشد و گسترش است.
کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ...
در انجیل متی می‌خوانیم: بار دیگر مثلی برای ایشان زد و گفت: ملکوت آسمان مثل دانه خردلی است که شخصی گرفته در مزرعه خویش بکارد.
هر چند دانه خردل از سایر دانه‌ها کوچک‌تر است، ولی چون نمو کند، بزرگ‌ترین بقول (سبزیجات) و درختی می‌شود چنان که مرغان هوا در شاخه‌هایش آشیانه می‌گیرند.
«۱»
امام صادق علیه السلام در بیان آیه «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ»، فرمودند: مراد آثار شب زنده‌داری است.
«هو السهر فی الصلاة» «۲»
اسلام دین جامع است؛ در خط سیاسی «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ» و در اخلاق اجتماعی، «رُحَماءُ بَیْنَهُمْ» و در بعد معنوی «تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً» است.
پیام‌ها
۱- وعده‌های الهی شفاف است.
(آن پیامبری که مکتبش بر تمام ادیان غالب می‌شود، محمّد رسول اللّه است.) أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی … مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ‌...
۲- جهانی شدن مکتب اسلام، به رهبری الهی و یارانی صادق نیازمند است.
لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ … مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ‌
۳- یکی از ابزار و شیوه‌های تربیت، معرّفی الگوهاست.
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ»
۴- ایمان به رسول خدا، «آمنوا به» گام اول است، مهم‌ترین گام، همراهی با رسول است.
«وَ الَّذِینَ مَعَهُ»
۵- مسلمانان باید در برابر دشمن؛ خشونت، قاطعیّت، صلابت و شدّت داشته و در برابر دیگر مؤمنان؛ رأفت، مودّت، رحمت و عطوفت، مهر و احساسات داشته باشند.
«أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»
۶- بی‌تفاوتی ممنوع، مسلمان باید مظهر حبّ و بغض باشد.
«أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»
۷- ملاک مهر و قهر، ایمان و کفر است، نه قوم و قبیله و مال و ثروت.
«أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ»
۸- عبادت، برای یاران پیامبر یک سیره دائمی است، نه یک عمل موسمی.
«تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً»
۹- در جامعه اسلامی، باید نماز ظهور و بروز داشته باشد، نه مخفی و پنهان.
«تَراهُمْ»
۱۰- رکوع و سجود در نماز، دارای محوریّت است.
«رُکَّعاً سُجَّداً»
۱۱- عبادتی مورد ستایش است که همراه با کثرت و مداومت باشد.
«رُکَّعاً سُجَّداً»
۱۲- بخش‌هایی از تورات و انجیل فعلی، دست نخورده و تحریف نشده است، لذا قرآن در مواردی به آنها استناد می‌کند.
ذلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ … الْإِنْجِیلِ‌
۱۳- در کتب آسمانی قبل نیز پیش‌گویی‌هایی بوده است.
در تورات و انجیل، سیمای یاران پیامبر اسلام مطرح شده است.
ذلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ … الْإِنْجِیلِ‌
۱۴- مثال‌های کتب آسمانی، طبیعی، همه‌جایی، همه فهم، در دسترس و قابل تجربه است.
کَزَرْعٍ أَخْرَجَ …
۱۵- رشدی پایدار است که طبیعی، مستقل و تدریجی باشد.
کَزَرْعٍ أَخْرَجَ...
۱۶- جامعه اسلامی باید خودکفا، مستحکم و مستقل باشد تا روی پای خود بایستد.
«فَاسْتَوی عَلی سُوقِهِ»
۱۷- دین از سیاست جدا نیست.
در کنار رکوع و سجود، موضع‌گیری‌های قاطع و دشمن شکن لازم است.
رُکَّعاً سُجَّداً … لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ
۱۸- رشد کمی و کیفی مسلمانان، کفّار را عصبانی می‌کند.
أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ … لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ
۱۹- رکوع و سجود و همگامی با رسول خدا کافی نیست، باید تمام آن امور برخاسته از ایمان و عمل صالح باشد تا اجر عظیم دریافت شود.
«الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً»
۲۰- پاداش مؤمنان راستین در وهم نگنجد.
«أَجْراً عَظِیماً»
۲۱- دفع ضرر، مقدّم بر کسب منفعت است.
(اول «مَغْفِرَةً» بعد «اجر عظیم»)