اژدر و ببر و پلنگ در ارتش ایران!
ارتفاعات سخت‌گذر بازی‌دراز با قله‌های بلند و شیب‌های تند و بریدگی‌های ممتد از اهمیت ویژه‌ای در منطقه مرزی استان کرمانشاه برخوردار است.
به گزارش مشرق، در دوم اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۶۰، عملیاتی با عنوان «بازی‌دراز» در محور سرپل‌ذهاب و با ماهیتی نیمه‌گسترده به اجرا درآمد.
این عملیات در منطقه‌ای کوهستانی و استراتژیک در غرب کشور انجام شد و هدف آن، بازپس‌گیری ارتفاعات مهمی بود که پیش از آن در اختیار نیروهای مقابل قرار داشت.
بر اساس آنچه در کتاب «تداوم اشغال و بحران»، منتشر شده در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس آمده است، تاریخ دقیق آغاز عملیات، روز دوم اردیبهشت ۱۳۶۰ ثبت شده است.
با این حال، در برخی منابع رسانه‌ای، تاریخ این رویداد به اشتباه یا بر اساس تعاریف متفاوت از زمان آغاز درگیری‌ها، اول اردیبهشت‌ماه عنوان شده است.
در این عملیات، نیروهای متعددی از جمله یگان‌هایی از ارتش، سپاه، هوانیروز، بسیج و پیشمرگان کرد مشارکت داشتند.
هماهنگی میان این نیروها در منطقه‌ای با شرایط سخت جغرافیایی، از جمله عوامل مهم در روند اجرای عملیات به شمار می‌رفت.
ارتفاعات بازی‌دراز به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و اشرافی که بر منطقه پیرامون داشت، از اهمیت عملیاتی بالایی برخوردار بود.
در نتیجه، طراحی و اجرای عملیات برای بازپس‌گیری آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از توان مشترک نیروهای درگیر بود.
در ادامه گزارش، به بررسی روند اجرای عملیات، موقعیت جغرافیایی منطقه، ترکیب نیروهای مشارکت‌کننده و نتایج حاصل از این اقدام نظامی پرداخته شده است.
ارتش عراق در روزهای آغازین جنگ از ارتفاعات بازی‌دراز برای دیده‌بانی استفاده کرد و ویژگی این ارتفاعات موجب شد که ارتش عراق با فعالیت‌های مهندسی روی ارتفاعات مذکور جاده‌سازی کند تا یگان‌های عراق با استفاده از این جاده‌ها در آنجا مستقر شوند و ضمن افزایش تسلط بر قصر شیرین سرپل ذهاب را نیز زیر دید خود بگیرند.
به این ترتیب عراق در قلل مرتفع ۱۰۵۰ و ۱۱۰۰ شمالی و جنوبی و ۱۱۵۰ به دلیل مزیت و برتری که به لحاظ دیده‌بانی و هدایت آتش‌های توپخانه داشت، اقدام به احداث جاده آسفالت واقع در مسیر جاده قصر شیرین - گیلان غرب به دامنه غربی قله ۱۱۵۰ بازی‌دراز کرد و یک تیپ پیاده و یک دسته تانک روی این ارتفاعات استقرار داد و دیدگاه واقع بر روی این قله را که از تسهیلات ارتباطی قابل توجهی برخوردار بود به نام دیدگاه صدام نامگذاری کرد، تا از دستیابی نیروهای ایرانی به این ارتفاعات جلوگیری کند.
نظر به برتری نسبی نیروهای عراق در آغاز جنگ، رزمندگان ایرانی نتوانستند آنان را از ارتفاعات بازی‌دراز عقب برانند و حتی در عملیات آفندی تنگ حاجیان و چغالوند نیز موفق به اجرای این امر نشدند.
در نتیجه در شش ماهه دوم سال ۱۳۵۹ این ارتفاعات همچنان در اشغال دشمن باقی ماند.
از اوایل سال ۱۳۶۰، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفتند اقدامات جدی‌تری برای عقب راندن نیروهای متجاوز انجام دهند به همین دلیل لشکر ۸۱ زرهی و سپاه پاسداران ارتفاعات بازی‌دراز را به عنوان اولین هدف نیمه گسترده در صحنه عملیات غرب انتخاب کردند.
در جبهه غرب عملیات هماهنگ نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران در ارتفاعات بازی‌دراز موسوم به عملیات بازی‌دراز ۱ اجرا شد.
این عملیات در حدفاصل شهرهای قصر شیرین گیلان غرب و سرپل ذهاب به اجرا درآمد و هدف از آن گرفتن امتیاز تسلط و دیدبانی ارتش عراق بر روی شهرها و مناطق قصر شیرین و سرپل ذهاب بود.
از اوایل سال ۱۳۶۰ نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفتند اقدامات جدی‌تری برای عقب راندن قوای متجاوز عراق انجام دهند.
نیروهای شناسایی سپاه پاسداران پس از سه ماه بررسی منطقه نتایج فعالیت‌های خود را در اختیار فرماندهان قرارگاه قرار دادند و بالاخره قرارگاه مقدم غرب سپاه و ارتش با کمک یگان‌های مستقر در منطقه نخستین عملیات نیمه گسترده را در این منطقه با نام عملیات «بازی‌دراز» طرح‌ریزی کرد که اجرای آن در ساعات اولیه بامداد ۲ اردیبهشت ۱۳۶۰، آغاز شد.
در این عملیات واحدهای ارتش سپاه پاسداران، بسیج و پیشمرگان مسلمان کرد با پشتیبانی هوانیروز شرکت داشتند و هدایت عملیات با قرارگاه مقدم غرب سپاه و ارتش بود.
مأموریت اصلی عملیات بازی‌دراز ۱ تک در ارتفاعات منتهی به قله‌های ۱۰۵۰ و ۱۱۰۰ شمالی و جنوبی و ۱۱۵۰ بازی‌دراز با هدف تصرف این قله‌ها و همچنین انهدام نیروهای ارتش عراق مستقر در این منطقه بود.
گفتنی است طبق طرح عملیات که به طرح عملیات «محسن» موسوم بود مقرر شد از چهار جناح با پشتیبانی کامل هوانیروز در قالب چهار گروه رزمی به نام‌های اژدر، ببر، پلنگ و شیر که متشکل از نیروهای پیاده سپاه پاسداران و دراگون‌زن‌های ارتش بودند، حمله آغاز شود.
اژدر: این واحد ترکیبی از ۶۰ نفر نیروی دراگون‌زن و آرپی‌جی ۷ ۳ گروه از سپاه پاسداران، گردان هوابرد، یک گروهان از گردان امید و یک تیم مهندسی برای جمع‌آوری مین بود.
هدف این واحد انهدام دشمن در ارتفاعات ۱۱۰۰ شمالی و تصرف آن در مرحله اول و الحاق با نیروهای هوابرد و نیروهای دراگون‌زن برای حرکت به طرف ۱۱۵۰ و حفظ آن در مرحله بعد بود.
ببر: این واحد هم ترکیبی از ۲ گروهان از نیروهای سپاه پاسداران به استعداد ۱۰۰ نفر، تیم دراگون‌زن ۳۰ نفره، تیم مین‌بردار مهندسی و ۲ گروهان پشتیبانی از امید بود.
هدف این واحد هم مین‌گذاری و ایجاد کمین در چم و جاده تدارکاتی با ۳۰ نفر دراگون‌زن و بعد حرکت از بین ۱۱۵۰ و تصرف ۱۱۰۰ جنوبی و مستقر کردن نیروها در تپه‌ها بود.
پلنگ: این واحد شامل ۲ گروهان از ارتش، دو گروهان از سپاه در خط مقدم، ٣ کمین‌گاه تانک پشتیبانی و تیم مین‌بردار مهندسی بود.
هدف این واحد کمک به بستن راه تدارکاتی دشمن، تصرف ارتفاع ۱۰۵۰ از جلو و تپه‌های اطراف آن و حرکت به طرف تپه ۱۰۵۰ برای الحاق با واحد شیر بود.
شیر: این واحد از ۲ گروهان مکانیزه، یک دسته تانک، یک تیم مهندسی و ۲ گروهان از گردان ۳ سپاه تشکیل شده بود.
هدف این واحد نیز حفظ ارتفاعات قراویز و کور کردن چشم دیدبانان این ارتفاعات و حرکت به طرف ارتفاع ۱۰۵۰ و الحاق با واحد پلنگ بود.
فرمانده عملیات بالگردهای هوانیروز در منطقه ذهاب نقش نیروهای تحت امر خود در عملیات بازی‌دراز را این گونه تشریح کرد: «ما حمله خود را به پشت ارتفاعات گاومیشان شروع کردیم و در یک عملیات سریع ۴، نفربر ۵ چادر مهمات و ۱۰ سنگر گروهی دشمن را نابود کردیم درضمن در این عملیات یکصد نفر از سربازان صدام کشته شدند.
وی در ادامه گفت: «ما جمعاً ۸ پرواز انجام دادیم در نخستین پرواز تعداد زیادی نفر و مهمات عراقی در رأس ارتفاعات مورد یورش قرار گرفت و در گام بعدی ۲۵۰ نفر از افراد دشمن به همراه ۹ چادر مهمات ۱۰ سنگر عمومی و مقادیر زیادی مهمات دشمن را از بین بردیم.
فشار ما به اندازه‌ای زیاد بود که در ساعت ۱۶ دشمن ۳ فروند هواپیما را روی مناطق درگیر جنگ به پرواز درآورد و عملیاتی نیز انجام داد که با ناکامی مواجه شد و هلیکوپترهای ما سالم به پایگاه بازگشتند، تنها یک فروند هلیکوپتر از ما دچار نقص فنی شد که خوشبختانه خدمه آن سالم نجات یافتند فرمانده مذکور این عملیات را هماهنگ‌ترین عملیاتی دانست که در آن، ارتش هوانیروز سپاه، بسیج و پیشمرگان شرکت مؤثر داشتند.»
در عملیات حماسه‌ساز «بازی‌دراز» بالغ بر ۱۵۰۰ نفر از لشکر دشمن کشته و زخمی شدند و ۷۰۰ نفر از آنان به اسارت رزمندگان نظام جمهوری اسلامی درآمدند.
اقتدار و پشتیبانی درست خلبانان دلاور هوانیروز کرمانشاه و در راس آن‌ها شهید علی‌اکبر شیرودی سبب پیروزی رزمندگان اسلام شد که در عملیات «بازی‌دراز» از بین قله‌های منطقه سه‌قله آن را تثبیت کردند.
در این عملیات حماسه‌ساز ۵۴ تانک و نفربر دشمن، سه فروند هواپیما، دو چرخ‌بال و دو دستگاه ادوات مهندسی رژیم بعثی منهدم شد و نیروهای ایرانی بالغ بر ۱۲ دستگاه تانک و نفربر و چندین دستگاه ادوات مهندسی را از آنان به غنیمت گرفتند.
منبع:
کتاب «تداوم اشغال و بحران از ۱فروردین تا ۱۰ اردیبهشت»، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس