فراز و فرود روابط تهران و ریاض در طول تاریخ «2» - تسنیم
پنجاه و ششمین اپیزود از پادکست «در عمق» را برای دومین بار به موضوع مناسبات تاریخی ایران و عربستان سعودی در صد سال گذشته اختصاص داده ایم.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ پنجاه‌وششمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهم‌ترین روندها، تحولات و همچنین شخصیت‌ها در غرب آسیا می‌پردازد، روز سه‌شنبه 2 اردیبهشت ماه 1404 ضبط و منتشر شد.
در این اپیزود «علیرضا مجیدی» فراز و فرود روابط ایران و عربستان سعودی در طول تاریخ را بررسی می‌کند.
این شماره ادامه اپیزود پنجاه و چهارم است و پیشنهاد می‌کنیم پیش از این اپیزود، آن را گوش کنید.
در اپیزود قبلی، چهار عامل سلبی شامل: 1) قرائت خاص از ایدئولوژی، 2) بلندپروازی و تهور، 3) اقدامات خودسرانه در سطوح پایین‌تر، و 4) نقش سرویس‌های خارجی مطرح گردید.
همچنین، تأثیر تحولات منطقه‌ای به عنوان یک عامل مهم در این زمینه مورد تأکید قرار گرفته است.
در حوزه عوامل ایجابی، به سه نکته اساسی اشاره شد: 1) زمانی که منافع ملی مبنای سیاست‌گذاری قرار گیرد، از شدت تنش‌ها کاسته می‌شود، 2) واقع‌گرایی در سیاست خارجی به عنوان یک عامل کلیدی مطرح می‌شود، و 3) تحولات منطقه‌ای که در برخی مقاطع به بهبود روابط دو کشور کمک کرده است.
در این اپیزود، تمرکز بر دوره‌هایی خواهد بود که تحولات منطقه‌ای نقش مثبت و سازنده‌ای در روابط ایران و عربستان سعودی ایفا نموده‌اند.
بررسی تطبیقی این دوره‌ها نشان می‌دهد که چگونه تغییر معادلات منطقه‌ای و مناسبت‌های خاص، فضای مناسبی برای گفت‌وگو، مصالحه و همکاری بین دو کشور فراهم آورده‌اند.
در ادامه، برخی از این مقاطع مهم تاریخی مرور خواهد شد:
1.
دهه 1990 میلادی و پایان جنگ سرد
پس از جنگ ایران و عراق و همزمان با پایان جنگ سرد، فضایی جدید در منطقه شکل گرفت.
تضعیف نظام دوقطبی و گسترش گفتگوهای منطقه‌ای، باعث شد تا ایران و عربستان رویکردی عمل‌گرایانه‌تر اتخاذ کنند.
نمونه بارز این تحول، امضای توافق‌نامه‌های همکاری امنیتی و اقتصادی در اواخر دهه 1990 میلادی است که نشان‌دهنده اراده دو کشور برای کاهش تنش‌ها و افزایش همکاری‌های متقابل بود.
2.
تهدیدهای مشترک منطقه‌ای
در برخی مقاطع، بروز تهدیدهای مشترک همچون حضور و گسترش سازمان‌های افراطی (مانند القاعده و بعدتر داعش) سبب نزدیکی منافع امنیتی دو کشور شد.
ظهور این تهدیدات مشترک، ایران و عربستان را وادار کرد تا اختلافات دوجانبه را (ولو موقتاً) کنار گذاشته و اقدامات هماهنگ‌تری را در حوزه‌های اطلاعاتی و امنیتی دنبال نمایند.
3.
تحولات جهانی و فشار قدرت‌های بزرگ
در دوره‌هایی که فشارهای بین‌المللی بر هر دو کشور افزایش یافته، مانند زمان اعمال تحریم‌های گسترده یا تشدید حضور نظامی قدرت‌های فرامنطقه‌ای، شاهد نوعی همگرایی محتاطانه بوده‌ایم.
در این شرایط، هر دو کشور تلاش کرده‌اند با مدیریت منازعات و دوری از تشدید بحران، موقعیت منطقه‌ای و بین‌المللی خود را تثبیت نمایند.
4.
گشایش‌های دیپلماتیک و میانجی‌گری‌های منطقه‌ای
در برخی مقاطع، میانجی‌گری کشورهای ثالث همچون عراق، قطر و عمان باعث تقویت روند گفت‌وگو شد.
به ویژه پس از سال 1400 شمسی و رایزنی‌های دیپلماتیک با حمایت چین، شاهد از سرگیری روابط رسمی دو کشور بودیم که نقش سازنده تحولات منطقه‌ای و میانجی‌گری هوشمندانه را به خوبی نمایان می‌سازد.
به طور کلی، تجربه تاریخی روابط ایران و عربستان نشان می‌دهد که تحولات منطقه‌ای، دو لبه متفاوت دارد؛ گاه منشأ تشدید اختلافات و گاه زمینه‌ساز نزدیکی و همکاری.
زمانی که اقتضائات منطقه‌ای موجب همسویی منافع دو کشور شده یا بازیگران ثالث نقش مثبت ایفا کرده‌اند، امید به کاهش تنش و شکل‌گیری همکاری‌های سازنده بیشتر شده است.
بر همین اساس، آینده روابط دوجانبه تا حد زیادی مرهون نحوه مواجهه با تحولات منطقه‌ای و اتخاذ رویکردهای واقع‌بینانه و مبتنی بر منافع ملی خواهد بود.
انتهای پیام/
