تعمیق اتحاد آذربایجان و گرجستان؛ شراکت راهبردی در قفقاز

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، انجام اولین سفر رسمی خارجی میخائیل کاولاشویلی، رئیس‌جمهور تازه منتخب گرجستان، به باکو در روزهای 15 و 16 آوریل، نقطه عطف جدیدی در روابط رو به رشد جمهوری آذربایجان و گرجستان محسوب می‌شود.
این اقدام که پس از سفر مشابه ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، در ماه ژانویه به عنوان اولین سفر خارجی‌اش پس از انتخاب مجدد صورت گرفت، از سوی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، به عنوان یک «سنت شگفت‌انگیز» و نمادی از «دوستی و برادری» میان دو ملت توصیف شد.
چرخش تفلیس به سوی منطقه در پی تیرگی روابط با غرب
این تأکید بر روابط با باکو، در شرایطی رخ می‌دهد که روابط گرجستان با شرکای سنتی غربی خود، به‌ویژه اتحادیه اروپا و آمریکا، به دلیل انتقادات غرب از روندهای سیاسی داخلی گرجستان و اتهامات مربوط به تقلب در انتخابات پارلمانی سال گذشته، رو به وخامت گذاشته است.
اکثر کشورهای غربی هنوز مشروعیت کامل دولت جدید گرجستان را به رسمیت نشناخته‌اند و امیدهای اولیه تفلیس برای «بازنشانی» روابط با دولت جدید ترامپ در آمریکا نیز تاکنون به نتایج ملموسی منجر نشده است.
این وضعیت، فضایی را برای دولت گرجستان فراهم کرده تا تعاملات خود را با همسایگان در قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی و همچنین ترکیه عمیق‌تر کند؛ روندی که در الگوی سفرهای خارجی اخیر نخست‌وزیر کوباخیدزه نیز به وضوح قابل مشاهده است.
اصول مشترک: عدم مداخله خارجی و راه حل‌های منطقه‌ای
مهم‌ترین عامل پیشران در تقویت روابط باکو و تفلیس، اشتراک نظر دو کشور بر سر یک اصل کلیدی است: مسائل و مشکلات منطقه قفقاز جنوبی باید توسط خود کشورهای منطقه و بدون مداخله بازیگران خارجی حل و فصل شود.
این اصل به محور اصلی سیاست خارجی هر دو کشور تبدیل شده است.
کاولاشویلی در سفر به باکو با صراحت اعلام کرد: «هیچ کشور یا سازمان ثالثی بهتر از خود ما نمی‌تواند تشخیص دهد که چه چیزی به نفع مردمان ماست.»
حمایت قاطع علی‌اف از دولت گرجستان در برابر انتقادات اروپا
الهام علی‌اف نیز در هفته‌های اخیر حمایت قاطع خود را از دولت گرجستان در برابر آنچه «مواضع مداخله‌جویانه» اتحادیه اروپا خوانده می‌شود، ابراز داشته است.
او در سخنرانی خود در یک مجمع بین‌المللی در باکو (9 آوریل)، نگرش کمیسیون اروپا نسبت به تحولات داخلی گرجستان را «کاملاً غیرقابل قبول» و یادآور «رفتار استعمارگران» دانست که سعی دارند اراده مردم گرجستان را از دریچه «اصول استعماری گذشته» تفسیر کنند.
علی‌اف تأکید کرد که «مسائل داخلی گرجستان باید توسط مردم گرجستان حل شود، نه بوروکرات‌های بروکسل» و افزود: «مردم و دولت گرجستان می‌دانند که ما [آذربایجان] در کنار آنها هستیم.»
اصل عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر که از دهه‌ها پیش در روابط دو کشور وجود داشته، در سایه تنش‌های اخیر تفلیس با اتحادیه اروپا، اهمیتی دوچندان یافته است.
منافع مشترک ژئواکونومیک: انرژی و کریدور میانی
علاوه بر همسویی سیاسی، منافع مشترک اقتصادی نیز نقش مهمی در نزدیکی دو کشور ایفا می‌کند.
آذربایجان و گرجستان میزبان بخش‌های حیاتی پروژه‌های بزرگ انرژی و حمل‌ونقل منطقه‌ای هستند.
علی‌اف در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با کاولاشویلی تأکید کرد که «امروزه بحث درباره امنیت انرژی اروپا بدون اذعان به نقش حیاتی آذربایجان و گرجستان ناقص است.»
وی یادآور شد که صادرات گاز آذربایجان به 12 کشور جهان (از جمله خود گرجستان) از طریق خاک گرجستان انجام می‌شود.
همین الگو در مورد «کریدور میانی» (TITR) که مسیری برای اتصال اروپا به آسیا از طریق دریای خزر است نیز صادق است.
زیرساخت‌های ریلی و بندری که توسط آذربایجان و گرجستان، اغلب با سرمایه‌گذاری خودشان (مانند راه‌آهن باکو-تفلیس-قارص) ایجاد شده، نقشی حیاتی در این کریدور ایفا می‌کنند.
انتقاد از رویکرد اتحادیه اروپا
در این زمینه، حذف نام گرجستان از سخنرانی «اورزولا فون در لاین» رئیس کمیسیون اروپا، در اجلاس اخیر سران اتحادیه اروپا و آسیای مرکزی (اوایل آوریل) هنگام صحبت درباره کریدور میانی، با انتقاد شدید باکو و نارضایتی تفلیس مواجه شد.
فون در لاین در آن سخنرانی، به جای اشاره به نقش کلیدی گرجستان، بر لزوم بازگشایی مرزهای ارمنستان با آذربایجان و ترکیه برای تقویت اتصال از طریق کریدور میانی تمرکز کرده بود.
الهام علی‌اف این اقدام را به شدت مورد انتقاد قرار داد و آن را نادیده گرفتن سرمایه‌گذاری‌های هنگفت آذربایجان و گرجستان در زیرساخت‌های حیاتی کریدور میانی و همچنین تلاش برای استفاده ابزاری از مسائل حمل‌ونقل برای تأثیرگذاری بر روند صلح ارمنستان و آذربایجان دانست.
این موضع‌گیری علی‌اف با استقبال نخبگان سیاسی در گرجستان روبرو شد.
تلاش برای ایجاد فرمت سه‌جانبه در قفقاز جنوبی
در کنار تقویت روابط دوجانبه، باکو و تفلیس تلاش‌هایی را نیز برای ایجاد یک فرمت همکاری سه‌جانبه با حضور ارمنستان در قفقاز جنوبی آغاز کرده‌اند.
هرچند این پیشنهاد که طی دو سال گذشته مطرح شده با استقبال چندانی از سوی ایروان مواجه نشده بود، اما برگزاری اولین نشست معاونان وزرای خارجه سه کشور در تفلیس در روز 17 آوریل (یک روز پس از پایان سفر کاولاشویلی به باکو)، نشانه‌ای از تحرکات مثبت در این زمینه تلقی می‌شود.
بیانیه رسمی وزارت خارجه آذربایجان پس از این نشست، بر فضای «مثبت و سازنده» گفتگوها و آن را «مرحله‌ای اولیه برای اعتمادسازی و هموار کردن راه برای گفتگو در سطوح بالاتر» توصیف کرد.
مشارکت راهبردی در حال تعمیق
تعاملات دیپلماتیک فشرده اخیر میان باکو و تفلیس، نشان‌دهنده تعمیق مشارکت راهبردی دو همسایه در بستری از تغییرات پویا در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است.
اشتراک نظر در مسائل بنیادین ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی – از مخالفت با مداخله خارجی تا همکاری در کریدورهای حیاتی انرژی و حمل‌ونقل – پایه و اساس این اتحاد رو به رشد را تشکیل می‌دهد.
انتخاب باکو به عنوان اولین مقصد سفر رهبران جدید گرجستان، نمادی از تداوم این روابط و تعهد مجدد به همبستگی منطقه‌ای است.
گفتگوی سه‌جانبه با ارمنستان نیز، هرچند نوپا، نشان‌دهنده پتانسیل کشورهای منطقه برای غلبه بر اختلافات و ساختن قفقاز جنوبی مستقل‌تر و مبتنی بر همکاری است.
انتهای پیام/