توربین‌های عینالی؛ زخمی بر پیکره بحران انرژی - تسنیم

به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، پس از گذشت سه دهه از بهره‌برداری نخستین نیروگاه بادی ایران و خاورمیانه در ایران، هنوز هم که هنوز چشمان مردم تبریز به توربین‌های بادی کوه عینالی دوخته شده است.
افزایش مصرف سوخت برای تولید برق و ناترازی انرژی در کشور، ضرورت حرکت به سمت توسعه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر برای تنوع‌بخشی به سبد تولید برق را دوچندان می‌کند.
بر اساس برنامه هفتم پیشرفت، دولت متعهد به ساخت 10 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در سال‌های این برنامه است، اما وزارت نیرو قصد داشته برنامه‌ریزی‌ برای ساخت 30 هزار مگاوات نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا پایان برنامه هفتم پیشرفت را در دستور کار قرار دهد.
مزایای مزرعه‌های بادی
عدم نیاز توربین‌های بادی به سوخت، تامین بخشی از تقاضای انرژی برق، کمتر بودن نسبی قیمت انرژی باد نسبت به انرژی فسیلی در بلندمدت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرژی، قدرت مانور زیاد در بهره‌برداری (از چند کیلووات تا چند مگاوات) عدم نیاز به آب و عدم نیاز به فضای زیاد و عدم داشتن آلودگی محیط زیست از مزایای نیروگاه‌های بادی است.
گستردگی نیاز انسان به منابع انرژی همواره از مسائل اساسی مهم در زندگی بشر بوده و تلاش برای دستیابی به یک منبع تمام‌نشدنی انرژی از آرزوهای دیرینه استان بوده است.
انرژی بادی یکی از انواع اصلی انرژی‌‌های تجدیدپذیر است که از دیرباز ذهن بشر را به خود معطوف کرده است.
در شرایط کنونی با توسعه نگرش‌های زیست محیطی و راهبردهای صرفه‌جویانه در بهره‌برداری از انرژی تجدید‌ناپذیر، استفاده از انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی مورد استفاده در بسیاری از کشورهای جهان رو به فزونی گذاشته است و در کشور ایران با توجه به وجود مناطق بادخیز، طراحی و ساخت آسیاب‌های بادی از 200 سال قبل از میلاد مسیح رایج بوده و هم اکنون نیز مسیر مناسبی برای گسترش و بهره‌برداری از توربین‌های بادی فراهم است.
نیروگاه بادی آق‌کند میانه؛ ایستاده در مسیر باد
البته استان آذربایجان‌ شرقی چندان با به‌کارگیری توربین‌های بادی بیگانه نیست و نیروگاه بادی آقکند به ظرفیت 50 مگاوات در منطقه آق‌کند شهرستان میانه در استان آذربایجان‌ شرقی، بزرگترین نیروگاه بادی شمال غرب کشور است که با استفاده از فن‌آوری بومی‌سازی‌ شده احداث شده است.
با فعالیت این نیروگاه بادی عظیم، علاوه ‌بر تأمین برق مطمئن برای بیش از 43 هزار مشترک در بخش خانگی، شاهد کاهش انتشار حدود 83 هزار و 590 تن گاز گلخانه‌ای خواهیم بود که از دستاوردهای زیست‌محیطی این نیروگاه محسوب می‌شود.
نیروگاه بادی آقکند با تزریق بیش از 129 گیگاوات‌ساعت انرژی به شبکه سراسری برق کشور، مانع از مصرف 36 میلیون مترمکعب سوخت فسیلی در سال خواهد شد.
نیروگاه بادی عینالی؛ آنچه که بود
نیروگاه بادی عینالی تبریز، با ظرفیت تولید 660 کیلووات (66 مگاوات) شامل مجموعه‌ای از توربین‌های بادی است.
نخستین توربین از این مجموعه در 29 بهمن ماه 1388 توسط سازمان انرژی‌های نو ایران (سانا) به بهره‌برداری رسید.
توربین‌های این نیروگاه در همان ابتدای ساخت خود و درست یک هفته بعد از رسیدن به بهره‌برداری، از کار افتاد و اندکی بعد، مشکلات فنی آن تکذیب شد.
با این حال، طبق اعلام مسئولان، نیروگاه‌های بادی دیگری در دست احداث بوده که از طریق بخش خصوصی به بهره‌برداری برسد، اما هنوز هم وعده‌ها و توجیه‌های مکرر، راه به جایی نبرده است.
چرایی ایجاد نیروگاه بادی در تبریز
کاهش هزینه تولید و افزایش راندمان از جمله اصلی‌ترین مزایای مزرعه‌های بادی تولید برق به شمار می‌رود.
احداث نیروگاه‌های بادی در تبریز دارای توجیه اقتصادی مناسبی است که با همکاری دستگاه‌های‌ذی‌‌ربط از جمله شهرداری و سایر ارگان‌ها زمینه سرمایه‌گذاری در این بخش سرعت می‌گیرد.
بهترین و مناسب‌ترین نوع تولید انرژی، باد است و سرعت مناسب برای بهره‌مندی از این نعمت الهی پنج متر در ثانیه اعلام شده درحالی‌که این میزان در تبریز بیش از 10 متر بر ثانیه می‌رسد‌.
نیروگاه بادی «عون‌بن‌علی» در زمینی به ابعاد 40 در 40 متر که از طرف سازمان توسعه عمرانی «عون‌‌بن‌علی» واگذار شده بود و به قدرت 660 کیلووات و با هزینه افزون‌بر بیش از یک‌ میلیارد و 200 میلیون تومان در سال 1388 احداث شده است.
عمر مفید توربین نیروگاه بادی عون‌بن‌علی، 20 سال بوده که ارتفاع برج 40 متری این توربین‌ها، حداکثر سرعت بادی لازم برای چرخش موتور 25 متر بر ثانیه و حداقل سرعت برای چرخش موتور این توربین‌ها چهار متر بر ثانیه است.
این نیروگاه توانایی کار در هوای زیر 20 درجه و بالای 40 درجه سانتی‌گراد را نیز داشته است.
توربین‌های بادی عینالی و ایرادهای وارده
اگر چه که طبق اعلام شرکت برق منطقه‌ای آذربایجان، ایجاد نیروگاه بادی در عینالی مقرون‌به‌صرفه بوده است، اما به گفته کارشناسان هواشناسی، ساعاتی در روز بوده که وزش باد در این ساعات به پایین‌تر از شش متر بر ساعت و حتی صفر رسیده است.
طبق بررسی‌های علمی صورت‌گرفته و اعلام کارشناسان اداره‌کل هواشناسی استان آذربایجان‌ شرقی،‌ احداث نیروگاه بادی در تبریز در بین شهرهای استان در اولویت چهارم و فقط برای مصارف کشاورزی مناسب‌تر ارزیابی شده است.
جهت غالب وزش باد در تبریز، شرق این کلان‌شهر است که به نظر می‌رسد نصب توربین نیروگاه بادی تبریز که از نوع ثابت است، در جهتی غیر از جهت غالب وزش باد است.
با در نظر گرفتن تمام پارامترهای لازم برای احداث نیروگاه بادی، بهتر بود در آذربایجان‌شرقی به‌جای تبریز در شهرهایی مانند شهر جدید سهند و جلفا نیروگاه بادی احداث می‌شد.
شرایط شهر جدید سهند و جلفا به گونه‌ای است که حتی می‌توان "پارک بادی" (تعداد توربین‌های فراوان در یک منطقه محدود مانند نیروگاه‌های بادی رودبار و منجیل) در آن‌ها ایجاد کرد.
لاشه‌های فلزی عینالی؛ آنچه که هست
با گذشت بیش از 15 سال از از نصب و بهره‌برداری از توربین‌های بادی عینالی، این سازه‌های مجهز و منحصربه‌فرد فنی، که قرار بود در قالب یک مجموعه نیروگاهی، نزدیک به دو مگاوات برق تولید کند، با رکود و تعطیلی طولانی خود، بدل به لاشه‌های عظیم‌الجثه فلزی و فاقد کاربرد شده‌اند.
تأکید استاندار اسبق بر ماجرای توربین‌ها
وجود توربین‌های بادی را می‌توان به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری پایدار تعبیر کرد که با تولید انرژی از این توربین‌ها زمینه کسب‌ درآمد از محل انرژی تجدیدپذیر فراهم شود.
اما چه باید کرد که چنین مزیت‌های پایداری همواره در روندهای کند و طولانی اداری، به فراموشی سپرده می‌شوند و جز واکنش‌های معدود از سال 1388 تا کنون که نزدیک به 16 سال می‌گذرد، توجه دیگری به توربین‌های بادی عینالی جلب نشده است.
در این میان، تأکید مرحوم زین‌العابدین خرم، استاندار آذربایجان‌ شرقی به مسئله توربین‌های بادی کوه عینالی شایان توجه است که راه‌اندازی مجدد توربین‌های بادیِ مستقر در قله کوه و بهره‌مندی از برق پاک را مورد تأکید قرار داده بود.
تلنگر بی‌تأثیر شورایی پس از مدت‌ها
اگر چه‌ که سازمان توسعه و عمران عون‌بن‌علی و پارک طبیعت مستقیما زیرنظر شهرداری است اما تاکنون آن چنان که بتوان به آن استناد کرد، واکنشی درخصوص موضوع توربین‌های ازکارافتاده کوه عینالی نداشته‌اند.
از معدود تذکرهای کوتاه شورایی در خصوص وضعیت توربین‌های عون‌بن‌علی، تذکر سیدکاظم زعفرانچیلر، عضو ششمین دوره شورای اسلامی شهر تبریز بوده است که خطاب به اکبر فرج‌نیا، مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق شهرستان تبریز، گفت: مجموعه توزیع نیروی برق به لحاظ اقتصادی و اجتماعی، راهبردی است.
در جهان یکی از مسیرهایی که تولید برق صورت می‌گیرد توربین بادی است.
در مجموعه کوه سرخاب توربین‌هایی وجود دارد که اکنون فعالیت نمی‌کنند و وضعیت این توربین‌ها باید مشخص شود.
تصمیم دشوار برای واگذاری توربین‌ها
به اذعان مدیران سازمان توسعه و عمران عون‌بن‌علی، متصدی توربین‌های بادی عینالی، شرکت برق منطقه‌ای آذربایجان است.
چرایی عدم استفاده‌ شرکت برق منطقه‌ای آذربایجان از توربین‌های بادی عینالی و غیرفعال ماندن آن‌ها مسئله‌ای حایز اهمیت است که نیازمند شفافیت بیشتر از سوی مسئولان امر است و مدیران ارشد شهرداری تبریز، عدم تمایل شرکت برق منطقه‌ای به واگذاری توربین‌ها را دلیل اصلی این امر می‌دانند.
اگر چه که شهرداری تبریز برای تأمین هزینه‌ها و نگه‌داری توربین‌ها اعلام آمادگی کرده است، اما برق منطقه‌ای نیز آمادگی خود را نسبت‌به واگذاری توربین‌ها اعلام کرده است.
حال، پس از اعلام آمادگی برق منطقه‌ای، با تعیین قیمت کارشناسی و توافق واگذاری از سوی این شرکت، شهرداری تبریز واکنشی نشان نداده است.
تا بحران فاصله‌ای نیست
پس از هزینه‌کردهای فراوان برای نصب و راه‌اندازی توربین‌های بادی عینالی تبریز با عمر 20 ساله‌ای که روبه‌اتمام است، اکنون حتی احیای مجدد و واگذاری این توربین‌های بادی، چاره کار بحران انرژی در استان آذربایجان‌ شرقی خاصه در تبریز نخواهد بود.
آغاز زودهنگام خاموشی‌ها نیز نشانگر از حاد بودن بحران انرژی در سرزمینی است که انرژی‌های پاک در آن به فراوانی یافت می‌شوند، اما نبود ریل‌گذاری صحیح و اصولی در حوزه انرژی، هم منجر به بحران انرژی و هم منجر به فاجعه‌های زیست‌محیطی می‌شود که نمود عینی آن در تنفس مازوت نیروگاه از کار افتاده حرارتی تبریز مشهود بود و هنوز تا احیای آن نیز راه زیادی باقی مانده است.
تعلل مدیران، به هر تعبیری در طول نزدیک به 16 سال گذشته در احیای توربین‌های بادی و تسهیل مسیر واگذاری و نگهداری این توربین‌ها، حتی اگر در عنوان ترک فعل نیز بیان شود، نیازمند پاسخگویی مدیران است تا بیش از هر جنبه دیگر، بر اهمیت سرمایه‌های ملی تأکید شود.
حال که مدیران ارشد و مدیران میانی، سال‌ها است نسبت‌ به چنین موضوعی سکوت پیشه کرده‌اند، ضرورت دارد که با پیگیری استاندار آذربایجان‌ شرقی، پره‌های این توربین‌های روزگاردیده و سرد و گرم روزگار چشیده، باز هم به چرخه بیفتند و از ورطه بی‌تدبیری رهایی یابند.
انتهای پیام/