دیپلماسی فعال آذربایجان: از پکن و بروکسل تا تهران و رژه مسکو

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، فصل بهار سال 2025، دوره‌ای از فعالیت دیپلماتیک بی‌سابقه برای جمهوری آذربایجان بوده است.
تنها در چند هفته اخیر، باکو میزبان چندین سفر بین‌المللی مهم بوده، روابط راهبردی خود را با مراکز قدرت جهانی و منطقه‌ای تحکیم بخشیده و نقش خود در فضای اوراسیا را افزایش داده است.
مروری بر تحرکات دیپلماتیک کلیدی
سفر به چین (22-24 آوریل): سفر رسمی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان به چین و مذاکرات وی با شی جین پینگ، رئیس‌جمهور این کشور، رویدادی مهم در تحکیم مشارکت راهبردی بلندمدت دو کشور بود.
طرفین بر تعهد خود به تعمیق روابط در چارچوب ابتکار «کمربند و راه» تأکید کردند و مسیرهای جدید همکاری در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل، اقتصاد دیجیتال و فناوری‌های سبز را مشخص کردند.
شی جین پینگ بر نقش کلیدی آذربایجان در پروژه‌های جهانی که اروپا، خاورمیانه و آسیای مرکزی را به هم متصل می‌کند، تأکید کرد و الهام علی‌اف نیز آمادگی کامل آذربایجان برای ایفای نقش شریک قابل اعتماد در ایجاد زنجیره‌های حمل‌ونقل-لجستیک کارآمد و ایمن برای پکن را اعلام کرد.
توجه ویژه طرفین به توسعه کریدور حمل و نقل بین‌المللی ترانس‌خزر (کریدور میانی) معطوف بود که در پس‌زمینه بی‌ثباتی مسیرهای سنتی از طریق روسیه و اوکراین، اهمیت ویژه‌ای یافته است.
تعمیق روابط با چین، دسترسی آذربایجان به یکی از بزرگترین بازارهای سرمایه‌گذاری، فناوری و مالی جهان را فراهم می‌کند، ریسک وابستگی به یک مرکز قدرت خارجی خاص (چه غرب و چه شرق) را به حداقل می‌رساند و جایگاه آذربایجان در سیاست جهانی را تقویت می‌کند.
مهم آنکه چین، برخلاف برخی بازیگران غربی، شروط سیاسی برای تغییر سیاست داخلی یا خارجی آذربایجان مطرح نمی‌کند.
دیدارها با مقامات اتحادیه اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا (اواخر آوریل): سفر کایا کالاس، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا و فریدون سینیرلی اوغلو، دبیرکل سازمان امنیت و همکاری اروپا به باکو، در مقطع حساسی از بحران انرژی در اروپا، جنگ اوکراین و رقابت فزاینده قدرت‌ها در قفقاز جنوبی صورت گرفت.
در این شرایط، آذربایجان نه تنها به عنوان تأمین‌کننده منابع انرژی، بلکه به عنوان یک عامل ثبات‌بخش در منطقه‌ای که منافع اتحادیه اروپا، روسیه، ترکیه، چین و ایران تلاقی پیدا می‌کند، ظاهر شده است.
اتحادیه اروپا به آذربایجان به عنوان یک شریک ضروری برای تأمین امنیت انرژی خود (به‌ویژه از طریق کریدور گازی جنوبی که صادرات آن در سال 2024 رکورد زد) و همچنین همکاری در زمینه انرژی‌های سبز (همسو با اهداف کربن‌زدایی اروپا) می‌نگرد.
از سوی دیگر، باکو نیز سازمان امنیت و همکاری اروپا را همچنان به عنوان یک پلتفرم بین‌المللی مهم برای گفتگو در مورد امنیت، حقوق بشر و حل و فصل پسا-مناقشه ارزیابی می‌کند.
نتایج این دیدارها برای آذربایجان مثبت بود: باکو ضمن تأیید پایبندی به مشارکت راهبردی با اروپا، خطوط قرمز خود (احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و عدم مداخله) را به روشنی بیان کرد؛ توافق بر سر گسترش همکاری‌های انرژی بدون تحمیل شروط سیاسی حاصل شد و گفتگو با سازمان امنیت و همکاری اروپا به خنثی‌سازی نسبی فشارهای برخی محافل غربی با استفاده از اهرم حقوق بشر کمک کرد.
این دیدارها وجهه آذربایجان را بیش از پیش تقویت کرد.
سفر رئیس‌جمهور ایران به باکو (28 آوریل): سفر رسمی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به آذربایجان، که اولین سفر خارجی وی به قفقاز جنوبی پس از آغاز به کار بود، اهمیت سیاسی و نمادین ویژه‌ای داشت.
روابط ایران و آذربایجان همواره تحت تأثیر نزدیکی جغرافیایی و پیوندهای عمیق فرهنگی-دینی از یک سو و رقابت‌های ژئوپلیتیکی از سوی دیگر بوده است.
با این حال، هر دو کشور در شرایط کنونی به طور عینی علاقه‌مند به تثبیت روابط هستند.
ایران به دنبال تقویت روابط با همسایگان برای یافتن بازارهای جدید است و آذربایجان نقشی کلیدی در توسعه کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب دارد که روسیه، قفقاز و ایران را به هند و کشورهای خلیج فارس متصل می‌کند.
در مقابل، آذربایجان نیز علاقه‌مند به حفظ ثبات در مرزهای جنوبی خود و افزایش دسترسی به بازارهای آسیای جنوبی از طریق خاک ایران است.
نتایج مثبت این سفر می‌تواند شامل کاهش تهدیدات امنیتی، ایجاد گزینه‌های ترانزیتی جدید برای آذربایجان (کاهش وابستگی به مسیرهای اروپایی یا روسی) و پتانسیل همکاری‌های انرژی باشد.
حضور علی‌اف در رژه 9 مه مسکو: دعوت ولادیمیر پوتین از الهام علی‌اف برای شرکت در رژه پیروزی 80 سالگی پایان جنگ جهانی دوم در مسکو و پذیرش این دعوت، اقدامی دیپلماتیک با ابعاد سیاسی و نمادین مهم است که نشان‌دهنده توازن در استراتژی سیاست خارجی باکو است.
حضور رئیس‌جمهور آذربایجان در میدان سرخ در دورانی که تضادهای جهانی و انزوای بین‌المللی روسیه تشدید شده، رویکرد منحصر به فرد آذربایجان را به نمایش می‌گذارد: تقویت روابط با بازیگران کلیدی جهانی ضمن حفظ حاکمیت و استقلال راهبردی.
این حضور به معنای ابراز احترام به میراث تاریخی مشترک و مردم روسیه تلقی می‌شود که می‌تواند به تقویت گفتگوی سیاسی عمل‌گرایانه با روسیه (که همچنان بازیگری کلیدی در قفقاز است)، تحکیم مواضع باکو در فرآیند صلح با ارمنستان، نمایش استقلال سیاست خارجی آذربایجان و بهبود جایگاه این کشور در پلتفرم‌های منطقه‌ای تحت نفوذ روسیه کمک کند.
انتهای پیام/