زوال جنگل های بلوط در زاگرس/ قامت درختان به 5 متر کاهش یافت

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرج، رسول اشرفی‌پور، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور امروز در پنل تخصصی تغییر اقلیم و پدیده‌های نوظهور که در راستای همایش بین‌المللی مدیریت پایدار جنگل‌های زاگرس در دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران برگزار شد، اظهار داشت: کوه‌های زاگرس با گستره جغرافیایی وسیع، به‌عنوان یکی از ناهمواری‌های کشور، نقش بسزایی در آبادانی و پراکندگی جمعیت در حاشیه فلات مرکزی ایران ایفا می‌کنند.
وی اضافه کرد: به‌گونه‌ای که بیش از 10 میلیون نفر جمعیت، در قالب بیش از 27 هزار روستا و آبادی، در ناحیه‌ای به وسعت حدود 33 میلیون هکتار در حاشیه فلات مرکزی ایران و در محدوده‌ای موسوم به بوم‌سازگان زاگرس سکونت دارند.
سلامت محیط‌زیست این بوم‌سازگان، تا حد زیادی مدیون جنگل‌های سرسبز زاگرس است که آن‌ها را به عنوان جنگل‌های بلوط می‌شناسیم؛ جنگل‌هایی که امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند حفاظت و حمایت جدی‌ هستند.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تصریح کرد: طی سده‌های گذشته و به‌ویژه دهه‌های گذشته، رفتارهای ما نسبت به جنگل‌های زاگرس مبتنی بر عقلانیت نبوده و به‌صورت بی‌رحمانه، در بسیاری از استان‌های زاگرسی، از بلوط‌ها برای زغال‌گیری استفاده کرده‌ایم.
امروزه بیش از 90 درصد توده‌های جنگلی زاگرس عمدتاً به شاخه‌زارهایی تبدیل شده‌اند و کمتر می‌توان توده‌ای را یافت که تجدید حیات طبیعی در آن به‌طور مؤثر صورت گرفته باشد.
امروز با زوال جنگل‌های بلوط مواجه هستیم
اشرفی پور ادامه داد: افزون بر این، فشارهای اقتصادی و اجتماعی گوناگون که بر بستر رویشگاه‌های جنگلی زاگرس وارد آمده‌اند از جمله برداشت‌های غیرکارشناسی محصولات فرعی جنگل و ...
موجب تضعیف پایداری این اکوسیستم ارزشمند شده‌اند.
امروزه قامت درختان بلوط در جنگل‌های زاگرس به‌شدت کاهش یافته و در بهترین شرایط، ارتفاع پایه‌ها بیشتر از چهار تا پنج متر نیست اما طبق آنچه از گذشته بیان می‌شود، این پایه‌ها 25 متر و بلکه بیشتر ارتفاع داشته‌اند.
وی این تفاوت چشمگیر را گویای فشارهای مضاعفی دانست که در طول تاریخ طبیعی و اجتماعی و اقتصادی این جنگل‌ها به رویشگاه‌های زاگرس وارد شده و عنوان کرد: اخیرا پدیده تغییرات اقلیمی این فشارها را مضاعف‌تر کرده و ما امروز با واقعیتی تلخ به نام «زوال جنگل‌های بلوط» مواجه هستیم؛ واقعیتی که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و جامع بوده، هرچند اقدامات موثری در قالب «طرح ملی صیانت از جنگل‌های زاگرس» از دهه 80 آغاز شده است.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اظهار کرد: در بسیاری از موارد، همراهی و مشارکت مردم نقشی کلیدی در فرآیند احیا، غنی‌سازی و بازسازی جنگل‌ها ایفا کرده است.
با این حال، امروز بیش از گذشته روشن شده که چالش‌های پیش‌روی جنگل‌های زاگرس فراتر از اقدامات اولیه‌ای مانند بذرکاری و نهال‌کاری و توجه به تکنیک‌هایی مانند سامانه سطوح آبگیر، ذخیره آب و ...
بوده و نیازمند بهره‌گیری از رویکردهای علمی‌تر و پایدارتر هستیم.
نیازمند انسجام بین بخشی هستیم
اشرفی پور با تاکید بر اینکه باید فکری به حال پایداری و تاب‌آوری سکونتگاه‌های زاگرس کنیم، بیان کرد: امروز این سکونتگاه‌ها ناپایدار هستند.
یکی از الگوهایی که در حوزه مدیریت منابع طبیعی در سطح دنیا به ویژه در بسیاری از کشورهای آسیایی مورداستفاده قرار می‌گیرد، جنگل‌داری اجتماعی است؛ این الگو یک نسخه مشخص مانند طرح کلاسیک با شرح خدمات خاص نیست، بلکه حرکتی پویا در بستر برنامه‌ریزی اجتماعی و اقتصادی و طبیعی جنگل‌های زاگرس است.
وی خارج کردن بوم‌سازگان زاگرس از شرایط ناپایدار کنونی را نیازمند انسجام بین بخشی میان دستگاه‌های مختلف در سطوح ملی و استانی دانست و اذعان کرد: قرار نیست همه مشکلات بوم‌سازگان زاگرس توسط یک سازمان حل شود زیرا جنس مسائل آن متنوع است.
در اولین گام باید انسجام بین بخشی را در سطوح ملی و استانی ایجاد کنیم.
شاید خیلی دیر نسبت به برگزاری این همایش همایش زاگرس اقدام می‌کنیم، باید زودتر از این‌ها چنین برنامه‌هایی را برگزار می‌کردیم.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به اهمیت بهره‌گیری از نظرات، افکار، سیاست‌ها و برنامه‌های افراد مسئول در حوزه‌های مختلف اجرایی، تقیینی و قضایی کشور در خصوص مسائل مربوط به مدیریت صحیح بوم‌سازگان زاگرس عنوان کرد: امروز حداقل 36 میلیون واحد دامی در سطح بوم‌سازگان زاگرس در حال چرا هستند، حتی در صورت نرمال بودن شرایط این جنگل‌ها نیز این ظرفیت بیش از 16 میلیون واحد دام نیست.
آموزش و توانمندسازی جوامع محلی یک شعار نیست
اشرفی پور با اشاره به اینکه این موضوع زیبنده نظام دامپروری کشور نیست، خاطرنشان کرد: هنوز نتوانسته‌ایم براساس قانون ملی شدن جنگل‌ها مالکیت دولتی را در بخش قابل ملاحظه‌ای از منابع ملی بوم‌سازگان زاگرس به منصه ظهور برسانیم و بی‌تفاوت از کنار آن عبور می‌کنیم که این موضوع نشان می‌دهد مسائل و معضلات این حوزه، فرابخشی و خارج از حیطه وظایف یک سازمان است و همه باید در این زمینه دست به دست هم دهیم و این موضوع را مورد توجه قرار دهیم.
وی گفت: در بحث الگوی جنگل‌داری اجتماعی چند هدف مهم را دنبال می‌کنیم؛ انسجام‌بخشی در سطح ملی، ساختارسازی و مشخص شدن سازوکارهای اجرایی در سطوح استانی و نقطه‌ای و آموزش و توانمندسازی جوامع محلی.
این هدف یک شعار نیست بلکه حرکتی است که همواره به آن نیاز داریم.
تجربه هم حداقل در سازمان‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور نشان می‌دهد که هرجا نسبت به توانمندسازی جوامع محلی اقدام کردیم، موفقیت‌های نسبی داشته‌ایم.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تاکید بر ضرورت توجه به دانش بومی و تجارب محلی و دانش‌بنیان‌ها اظهار کرد: باید اجازه دهیم جوانان و دانش‌بنیان‌ها وارد عرصه شوند، آن‌ها می‌توانند استعدادهای جدیدی را کشف کنند که شاید به ذهن من کارمندی که 30 سال به کار سنتی مشغول بوده‌ام نخواهد رسید، لذا به حضور تنوعی از دانشمندان جوان نیاز داریم.
ما باید الگوهای مناسب را در مورد مدیریت اجرایی این منطقه مورد استفاده قرار دهیم.
معیشت جوامع محلی وابسته به زاگرس، پایدار نیست
اشرفی پور افزود: باید تلاش کنیم که جنگل‌داری اجتماعی موجب کاهش وابستگی مردم محلی به جنگل‌های زاگرس شود، در بسیاری مواقع باید به دنبال معیشت‌های جایگزین باشیم، البته اکنون نیز معیشت جوامع محلی وابسته به زاگرس، پایدار نیست.
حتی در حوزه چریدن دام در سطح رویشگاه‌های زاگرسی مشاهده می‌شود که بسیاری از افراد زندگی شهری دارند و زندگی پایدار آن‌ها در جای دیگری است اما به دامداری در حوزه رویشگاه‌های زاگرس ادامه می‌دهند.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از این افراد بهره‌برداران واقعی نیست و با تاکید بر اینکه به‌منظور خدمت‌رسانی به بهره‌برداران واقعی باید تکلیف بهره‌برداران غیرواقعی مشخص شود، اذعان کرد: پراکندگی اقدامات اجرایی موجب شده بسیاری چیزها را از دست بدهیم.
سامانه عرفی ما هر سال کوچکتر می‌شود و این موضوع حتی ارکان فلسفه ایل و طایفه را نیز زیر سوال برده است، درحالی‌که بحث طایفه و عشایر، میراث ماندگار ملی ما هستند و باید در جهت حفظ آن‌ها کوشا باشیم.
اشرفی پور اضافه کرد: علیرغم زخم‌هایی که بر بوم‌سازگان زاگرس وارد شده، می‌بینیم که جنگل‌های زاگرس کماکان استوار و سربلند ایستاده‌اند که این نشان‌دهنده ظرفیت طبیعی است که خداوند به این بوم‌سازگان بخشیده است.
ما امروز وظیفه داریم نسبت به کمک و حمایت از این ظرفیت اقدام کنیم و تلاشمان بر توجه به راه‌حل‌ها بر اساس پیش‌سندی است که منابع طبیعی طی سه سال گذشته آن را تهیه کرده است.
باید گام‌های جنگل‌داری اجتماعی را تمرین کنیم.
انتهای پیام/